Wpisy w kategorii: Wiedza

Wszyscy dookoła obserwujemy liczne inwestycje wspierane z funduszy UE. Jeździmy coraz lepszymi drogami, korzystamy z bardziej komfortowej komunikacji publicznej, a firmy inwestują w rozwój swój i pracowników. Jednak fundusze UE to nie tylko te standardowe dotacje, które są widoczne wokół nas. To także specyficzne konkursy i bardzo nietypowe dotacje.

W cyklu artykułów „Nietypowe dotacje? Czemu nie!” chciałbym opowiedzieć o najciekawszych pomysłach w ramach konkursów dotacyjnych. Zanim jednak wejdziemy na polskie podwórko, kilka słów o najbardziej nietypowych dotacjach UE.

Niecodzienne dotacje UE

Krytycy funduszy UE przywołują najbardziej spektakularne przepisy i dofinansowania, które są realizowane przy unijnym wsparciu.

Nie wiem, czy każdy użytkownik obuwia typu „kalosze” zdaje sobie sprawę, że dzięki Unii może doszukać się specjalnie opracowanej instrukcji obsługi tego tak zaawansowanego obuwia.

Media prześcigają się w wyliczaniu absurdów dotacyjnych. Dofinansowanie w wysokości 80 tysięcy euro otrzymało miasto Malmö na odwzorowanie swojej architektury w wirtualnej rzeczywistości w grze. Około 7 mln euro zostało przyznane na pamiętnik osiołka przemierzającego Holandię, około 2 tysiące euro na przystanki dla rowerów w postaci wbitych w ziemię pni drzewa, a na imprezę promującą opowiadanie zmyślonych historii Unia Europejska przeznaczyła około 350 tysięcy euro.

Również na polskim podwórku zdarzają się podobne przypadki – dotację na swoją działalność otrzymała chociażby firma planująca, konstruująca i wykonująca zamki z piasku.

„Kredyt na innowacje technologiczne” – dotacje w codzienności

Być może nieświadomie, podczas lektury tego artykułu, stoisz na innowacyjnych płytkach udających kamień, w budynku zbudowanym z elementów prefabrykowanych wyposażonych w okna o znikomej przenikalności cieplnej i dźwiękowej? Takie elementy – i wiele innych – pochodzących z budownictwa, branży maszynowej, metalowej, elektrycznej czy cieplnej mogły być wynikiem innowacyjnej technologii, która uzyskała aprobatę Panelu Ekspertów i otrzymała dofinansowanie w ramach konkursu „Kredyt na innowacje technologiczne” organizowanego przez Bank Gospodarstwa Krajowego – POIR 3.2.2.

W ramach konkursu fundusze otrzymało też wiele projektów dotykających niszowych aspektów naszego życia. Całkiem możliwe, że kupując „cukierki z prozdrowotnymi dodatkami” w maszynie vendingowej, zarówno cukierki, jak i maszyna są efektem innowacyjnej technologii. Może też się zdarzyć, ze udając się do cukierni kupisz dofinansowane „niskotłuszczowych pączków typu donut” albo ciastka z zawartością „termostabilnego nadzienia o zmiennej lepkości”.

„Kredyt na innowacje technologiczne” – jedzenie, picie i relaks

Dzięki projektom realizowanym w ramach POIR 3.2.2, Unia Europejska serwuje też pyszne „herbaty ziołowe wzbogacane witaminami i minerałami”, przy których zajadać się można prażonymi jabłkami wykonanymi w innowacyjnej technologii lub „innowacyjnym wegańskim i prozdrowotnym ptasim mleczkiem”. Na obiad w menu unijnym znalazła się „tortilla warzywna grillowana bezglutenowa”, którą można popijać dofinansowanym piwem – a to tylko cztery gastronomiczne projekty w ramach konkurs „Kredyt na innowacje technologiczne”.

A czym możemy się raczyć wieczorem dzięki unijnemu wsparciu? Oferta jest szeroka.

Taka forma relaksu wydaje się być konieczna po intensywnym dniu walk w ramach szermierki historycznej, do której stroje wytworzone zostały w wyniku dofinansowanej technologii. Jeśli nie jesteśmy fanami aktywnego wypoczynku, możemy oddać się czytaniu książki – zwłaszcza, że dzięki konkursowi organizowanemu przez BGK może posiadać ona właściwości „zwiększonej otwieralności i wytrzymałości”.

„Kredyt na innowacje technologiczne” – ekologia i bezpieczeństwo

Dla organów przyznających dotacje z Unii Europejskiej niezwykle ważny jest aspekt ekologiczny. Dlatego na liście dofinansowanych projektów w ramach POIR 3.2.2 możemy znaleźć projekty zajmujące się sprawą „bioutylizacji poubojowego pierza drobiowego w procesie produkcji nawozów naturalnych” czy „nową intensywną technologią przerobu hałd w kopalniach odkrywkowych”. Trzeba też uważać na niektóre pojemniki i nie trzymać w nich wody – gdyż są w niej rozpuszczalne.

Dofinansowane projekty mają również za zadanie dbać o nasze bezpieczeństwo. Realizowane jest to między innymi dzięki wsparciu produkcji „multisejfów o zwiększonej odporności antywłamaniowej” lub „minimalizację skutków ubocznych wybuchu poduszki powietrznej w samochodach poprzez zastosowanie innowacyjnego kompozytu wielowarstwowego opartego na filcu”.

Dotację można otrzymać na (niemalże) wszystko!

Analiza konkursów, nawet tych wskazanych na początku, postrzeganych jako absurdalne, uzmysławia nam, że nie ma złych pomysłów – a niemalże każda idea jest możliwa do realizacji. Jeśli masz nawet najbardziej śmiały pomysł – podziel się nim z nami, a poszukamy dla Ciebie i Twojego projektu najlepszego konkursu, który umożliwi finansowanie innowacyjnych idei.

Bibliografia:

1. Mapadotacji.gov.pl
2. Bgk.pl
3. https://gospodarka.dziennik.pl/news/artykuly/101547,oto-najbardziej-bezsensowne-projekty-unii.html
4. https://www.salon24.pl/u/moraine/161146,najdziwniejsze-projekty-ktore-otrzymaly-dotacje-ue
5. https://tvn24bis.pl/wiadomosci-gospodarcze,71/a-to-europa-wlasnie-czyli-10-najwiekszych-unijnych-absurdow,463581.html

Według danych Międzynarodowej Organizacji Finansowej (IFC) oraz Banku Światowego Norwegia zajmuje siódme miejsce na świecie pod względem warunków sprzyjających tworzeniu biznesu. Budowanie relacji biznesowych w Norwegii jest bezpieczne i stosunkowo proste. W ofercie licznych konkursów pozwalających sfinansować polskim przedsiębiorcom swoje pomysły pojawiła się ciekawa propozycja umożliwiająca pozyskanie dofinansowania na projekt w trzech obszarach tematycznych. Dodatkowo, realizowany będzie Schemat małych grantów dla przedsiębiorczych kobiet.

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) rozpoczęła nabór wniosków w ramach Programu „Rozwój przedsiębiorczości i innowacje”. Wnioski można składać od 7 stycznia do 31 marca 2020 r. Program realizowany jest przy wykorzystaniu Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2014-2021 (NMF). Budżet programu to 93 mln EUR.

Odbiorcami programu są mikro, małe i średnie firmy działające na terytorium Polski i realizujące projekt na terenie RP, w szczególności we współpracy z podmiotami norweskimi. Partnerstwo i współpraca z podmiotem norweskim jest czynnikiem gwarantującym sukces.

Fundusze Norweskie – dla kogo?

W ramach Programu „Rozwój przedsiębiorczości i innowacje” zaplanowane są 3 nabory dla wskazanych poniżej obszarów.

Technologie przyjazne środowisku (Green Industry Innovation)

Obszar ten traktowany jest jako priorytetowy biorąc pod uwagę budżet, jaki jest przeznaczony na projekty mające na celu wsparcie technologii przyjaznych środowisku. Alokacja wynosi aż 50 mln EUR.

Przygotowując projekt musimy mieć na uwadze aspekt nowości planowanego do wdrożenia rozwiązania. Oznacza to wdrożenie nowego procesu, czy też produktu w firmie lub znacząca modyfikacja dotychczasowego procesu lub produktu. Założeniem projektów w tym obszarze jest wdrożenie technologii mającej na celu zmniejszenie zużycia energii lub ograniczenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery czy też zmniejszenie ilości odpadów.

Innowacje w obszarze wód morskich i śródlądowych (Blue Growth)

Podstawowym elementem jest wdrożenie innowacyjnego procesu, produktu lub usługi w obszarze wód śródlądowych i morskich. Budżet na projekty w tym obszarze to 10 mln EUR. Dodatkowym elementem gwarantującym sukces będą rozwiązania mające na celu ograniczenie zanieczyszczenia wód śródlądowych i morskich.

Technologie poprawiające jakość życia (Welfare Technologies)

Na projekty składane w ramach tego obszaru przeznaczone jest 18,7 mln EUR. Rozwiązania mają posiadać aspekt innowacyjny – należy jednak zaznaczyć, że jest to inna specyfika projektów.

Z jednej strony celem jest rozwój ekonomiczny podmiotu starającego się o dofinansowanie, a z drugiej strony wymogiem jest, aby w ramach projektu przedsiębiorca opracował produkt, który będzie skierowany do najbardziej wrażliwych grup społecznych poprzez rozwiązania technologiczne, w tym w szczególności dla osób starszych. Produkt musi być odpowiedzią na potrzeby końcowego użytkownika.

W ramach projektu będzie można sfinansować cały proces przygotowania tego produktu, włącznie z przetestowaniem go na użytkownikach końcowych.

Należy zwrócić szczególną uwagę na schemat małych grantów dla przedsiębiorczych kobiet (budżet 15 mln EUR). Projekty muszą dotyczyć jednego z wyżej wymienionych obszarów.

Jest to instrument przeznaczony dla przedsiębiorczych kobiet, czyli dla kobiet, które prowadzą działalność gospodarcza albo dla takich podmiotów, w których kobiety podejmują decyzje biznesowe w firmie. Dofinansowanie otrzymają projekty mające na celu wdrożenie innowacji.

W tym schemacie możliwe będzie otrzymanie wsparcia finansowego na tzw. mentoring dla kobiet, który umożliwi rynkowy sukces poprzez przezwyciężenie ewentualnych trudności związanych m.in. ze specyfiką konkretnej branży, w której firma funkcjonuje.

Na co można pozyskać dofinansowanie?

Rodzaje możliwych wydatków zależą w dużej mierze od danego obszaru, w ramach którego zostanie złożony projekt. We wszystkich 3 obszarach tematycznych, w tym schemacie grantów przeznaczonych dla kobiet, skorzystać można z dofinansowania m.in. na:

• nowe środki trwałe,
• roboty i materiały budowlane,
• wartości niematerialne i prawne,
• doradztwo,
• zagraniczne podróże służbowe.

Dodatkowo przedsiębiorcy, składający projekty we wszystkich obszarach (z wyłączeniem schematu dla przedsiębiorczych kobiet), sfinansować mogą testowanie, certyfikację produktu, ewentualne prace rozwojowe niezbędne do wdrożenia.

Ciekawym wydatkiem kwalifikowalnym jest koszt dodatkowego zabezpieczenia umowy. Dofinansowane są również usługi mentoringu – jednakże wyłącznie w schemacie dla przedsiębiorczych kobiet.

Partnerstwo z podmiotem norweskim

Analiza dostępnych dokumentów, jak i informacji przedstawianych na szkoleniach dotyczących Funduszy Norweskich pokazuje, że projekty z partnerem norweskim zwiększają szanse dofinansowania.

Szczególnym przedmiotem zainteresowania programu będzie współpraca w zakresie innowacji i wymiany wiedzy pomiędzy polskimi a norweskimi przedsiębiorstwami oraz jednostkami badawczymi. Jako szczególną formę partnerstwa PARP wskazuje np. zaangażowanie do projektu mentora lub mentorki z Norwegii. W I kwartale 2020 r. planowane są warsztaty i spotkania z norweskimi mentorkami dla kobiet.

Jak znaleźć partnera?

W pierwszej kolejności należy po prostu przejrzeć swoją sieć kontaktów. Pomyśleć, w jakich targach, wydarzeniach branżowych brało się udział i przypomnieć sobie, czy wśród własnych partnerów, ale także wśród innych partnerów biznesowych, nie posiadamy firmy gotowej do podjęcia współpracy w ramach projektu.

Jednym z najważniejszych podmiotów wspierających budowanie relacji między podmiotami polskimi a norweskimi jest agencja rządowa Innovation Norway. Podmiot ten wspiera polskie przedsiębiorstwa przede wszystkim w poszukiwaniu partnerów z Norwegii.

W ramach Norway Grants 2009-2014 pod nazwą „Green Industry Innovation Programme Poland” z dofinansowania skorzystało wiele firm z Polski m.in. firma INTEMO S.A., która sfinansowała instalację fotowoltaiczną w technologii Smart Wire. Linia technologiczna do produkcji paliwa RDF z opon samochodowych wdrożona została przez firmę Vinderen Sp. z o.o., dzięki pozyskanym środkom unijnym. Inny przykład to projekt firmy Wtór-Steel sp. z o.o., który polegał na wdrożeniu przyjaznej środowisku technologii odzysku metali.

Jeżeli masz pomysł na wdrożenie produktu, czy też technologii wpisującej się jeden z trzech wymienionych wyżej obszarów, nie zwlekaj! Skontaktuj się z nami – udzielimy odpowiedzi na wszystkie pytania związane z grantami.

Obecna perspektywa 2014-2020 co prawda się kończy, jednak 2020 rok to niejako „wysyp” konkursów i możliwości pozyskania dotacji. Tylko w zatwierdzonym Programie Operacyjnym Inteligentny Rozwój na przedsiębiorstwa czeka ponad 3 mld PLN. Dostępne są też granty dla Spółek z Polski Wschodniej i liczne konkursy regionalne. W dostępnych harmonogramach konkursów każda firma znajdzie odpowiedni dla siebie.

Rok 2020 to ostatni dzwonek, żeby skorzystać z perspektywy unijnej 2014-2020. Budżet przeznaczony na projekty badawczo-rozwojowe, inwestycyjne czy eksportowe jest imponująco wysoki, a analizując harmonogramy i budżety konkursów na 2020 rok można stwierdzić, że jeszcze wiele przedsiębiorców może skorzystać w tym roku z dofinansowania.

Może to być ostatnia szansa, aby aplikować o fundusze zanim wyczerpią się środki finansowe poszczególnych Instytucji. W związku z tym – Przedsiębiorco! Nie czekaj i zainwestuj w rozwój swojej firmy.

Dotacje na inwestycje w 2020 roku

Od początku obecnie trwającej perspektywy, konkursy na projekty inwestycyjne cieszą się dużym zainteresowaniem. Przedsiębiorców nie dziwi już fakt, że ich inwestycja odznaczać się musi wysokim stopniem innowacyjności, a autorskie rozwiązania mają szansę na otrzymanie kilkumilionowego dofinansowania.

Badania na rynek (POIR 3.2.1)

Konkurs przeznaczony dla przedsiębiorców z sektora MŚP, którzy na rynek chcą wdrożyć innowacyjne produkty lub innowacyjny proces technologiczny w firmie. Innowacje te muszą być wynikiem prac badawczo-rozwojowych. Sfinansować można m.in. zakup maszyn, nieruchomości, budowę linii produkcyjnej, eksperymentalne prace rozwojowe oraz wiele innych rozwiązań pomocnych we wdrożeniu nowych produktów.

Przewidywany budżet to 750 mln PLN. Termin naboru wniosków: od 25 marca 2020 r. do 23 kwietnia 2020 r.

Kredyt na innowacje technologiczne (POIR 3.2.2)

Jeśli potrzebujesz środków na zakup maszyn i urządzeń, budowę nowej hali lub linii produkcyjnej, jest to odpowiedni dla Ciebie konkurs. Jednakże pamiętać, że projekt polegać musi na wdrożeniu wypracowanej w ramach prac B+R (własnych lub zakupionych) innowacyjnej technologii, pozwalającej na wytworzenie nowych lub udoskonalonych w skali kraju produktów lub usług.

Konkurs podzielony jest na dwie rundy. Runda I trwa od 15 października i zakończy się 23 kwietnia 2020 r. Natomiast Runda II trwać będzie od 24 września do 30 grudnia 2020 r. W każdej rundzie alokacja wynosi 350 mln PLN.

Design dla przedsiębiorców (POIR 2.3.5)

Celem konkursu jest przede wszystkim sfinansowanie profesjonalnego procesu projektowego, którego efektem będzie wdrożenie przez firmę nowego, ulepszonego wyrobu lub usługi. Uzupełnieniem prac projektowych może być inwestycja w środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne niezbędne do wdrożenia opracowanych w ramach procesu projektowego rozwiązań. W 2020 roku konkurs dedykowany będzie projektom na rzecz dostępności.

Termin naboru wniosków: od lipca 2020 r. do września 2020 r. Wielkość budżetu zostanie określona w późniejszym terminie.

Bony na innowacje dla MŚP (POIR 2.3.2)

Konkurs ten podzielony jest na dwa etapy. Etap 1 – usługowy – skierowany jest do przedsiębiorców, którzy chcą sfinansować zakup usługi od jednostki naukowej, polegającej na opracowaniu nowego lub znacząco ulepszonego wyrobu, usługi, technologii lub nowego projektu wzorniczego. Nabór wniosków trwa od marca 2019 i zakończy się 28 maja 2020 r. Planowany budżet to 50 mln PLN.

Etap 2 to etap inwestycyjny – polegający na zakupie maszyn i urządzeń wraz z oprogramowaniem, związanych z wdrożeniem powstałej podczas badań w pierwszym etapie konkursu innowacji technologicznej. Nabór wniosków trwa od kwietnia 2019 roku i zakończy się 7 lipca 2020 r. Planowany budżet to 20 mln PLN.

Fundusze Norweskie

Programem wartym uwagi jest Program „Rozwój przedsiębiorczości i Innowacje”. Dofinansowanie może być przeznaczone na opracowanie, wdrożenie i komercjalizację innowacyjnych technologii, rozwiązań, procesów, produktów (towarów lub usług). Program zakłada nabór wniosków w trzech obszarach tematycznych. Szerzej na temat tego konkursu w odrębnym artykule.

Dotacje na badania i rozwój

Równolegle do konkursów inwestycyjnych trwać będą nabory na projekty badawcze.

Szybka ścieżka (POIR 1.1.1)

Jest to konkurs skierowany do przedsiębiorstw sektora MŚP i dużych, a także konsorcjów przedsiębiorstw (w tym z jednostkami naukowymi). Pozyskane środki przeznaczyć można przede wszystkim na wsparcie badań przemysłowych i eksperymentalnych prac rozwojowych. Jest to konkurs przeznaczony dla wszystkich województw z wyjątkiem Mazowsza.

Termin naboru wniosków dla dużych przedsiębiorstw: od lutego 2020 do kwietnia 2020 r. oraz w sierpniu.

Nabory wniosków dla MŚP: od kwietnia do czerwca 2020 r. oraz od sierpnia do września 2020 r.

Zaplanowany budżet to aż 1200 mln PLN.

Wsparcie inwestycji w infrastrukturę B+R przedsiębiorstw (POIR 2.1)

W ramach tego konkursu przeznaczone jest aż 350 mln PLN. Dofinansowanie skierowane jest na działania z zakresu tworzenia lub rozwoju centrów badawczo-rozwojowych. W ramach projektu sfinansować można zakup infrastruktury B+R, niezbędnej do realizacji agendy badawczej.

Terminy naboru wniosków: od 14 kwietnia 2020 r. do 11 maja 2020 r.

Dotacje na udział w targach i misjach gospodarczych

Budowanie przewag konkurencyjnych nie jest możliwe bez podejmowania działań mających na celu promocję własnej marki produktowej. Możliwość dofinansowania daje konkurs Go to brand (POIR 3.3.3). W ramach tego konkursu przedsiębiorstwa MŚP, działające na terenie Polski mają możliwość pozyskania do 85% dofinansowania na uczestnictwo w targach i misjach gospodarczych.

Termin naboru wniosków: od 11 lutego 2020 r. do 11 marca 2020 r. Budżet przewidziany w konkursie to 300 mln PLN.

Dotacje na wydatki związane z przygotowaniem projektu do realizacji w ramach Programu UE

Ciekawy w 2020 roku jest konkurs POIR 2.3.6 Granty na Eurogranty (trwać będzie od stycznia 2020 do stycznia 2021 r.). Możliwe będzie sfinansowanie kosztów przygotowania projektu planowanego do realizacji w ramach jednego z programów Unii Europejskiej, w szczególności: Horyzont 2020, COSME, Kreatywna Europa, LIFE. Projekt może dotyczyć m.in. sfinansowania kosztów usługi doradczej.

Budżet konkursu to 5 mln PLN. Maksymalna intensywność dofinansowania projektu może wynosić do 100%.

Rok 2020 to szansa na dofinansowanie w wielu konkursach. Nie sposób ich wyliczyć, a każda firma nie musi znać ich wszystkich. Natomiast Eksperci ECDF Dotacje mają wiedzę na temat każdego konkursu zaplanowanego na ten rok – i z przyjemnością wesprą w pozyskaniu dotacji. Warto to zrobić wspólnie – wszak według magazynu Fundusze Europejskiej, w rankingu za 2018 rok znajdujemy się w pierwszej trójce najskuteczniejszych firm doradczych w Polsce.

Tak więc z miłą chęcią spotkamy się, żeby dopasować najkorzystniejszy konkurs do Twoich potrzeb tak, aby pozyskać dofinansowanie na Twój pomysł.

Jeśli masz jakiekolwiek pytania, czy też wątpliwości to zapraszamy do kontaktu. Rozmowa, a w konsekwencji wspólna analiza pomysłu przełożą się na dodatkowy zastrzyk gotówki w postaci dofinansowania. Działajmy!

Branża IT rozwija się niezwykle dynamicznie. To właśnie badania mające na celu zaimplementowanie najnowszych technologii z tej dziedziny w innych gałęziach gospodarki są pożądane przez instytucje, które udzielają dofinansowania.

Perspektywa finansowa 2014-2020, jak i założenia na kolejna lata, mają na celu wsparcie w zakresie rozwoju i badań. Sektor B+R należy do kluczowych obszarów wspieranych przez Unię Europejską. Do priorytetów należy rozwój unijnej gospodarki opartej na wiedzy i innowacji [1].

Prace badawcze jeszcze kilka lat temu kojarzyły się bardzo często z eksperymentami podejmowanymi przez naukowców w białych kitlach, siedzących w laboratorium i analizujących różnego rodzaju substancje w probówkach. Jednak ten stereotyp odszedł w zapomnienie i ustąpił miejsca naukowcom z dziedziny IT, analizującym m.in. algorytmy sztucznej inteligencji.

Jak wynika z Raportu płacowego Hays dla branży IT Contracting, branża IT od wielu lat pozostaje jednym z najprężniej rozwijających się segmentów rynku [2]. Dobra kondycja całego rynku IT wynika z co raz to większego znaczenia rozwiązań mobilnych oraz usług w chmurze, przekładając się na rozwój nowoczesnych technologii.

Zaznaczyć należy, że specyfika projektów w obszarze IT jest szczególna, ponieważ w głównej mierze efekty działań są niematerialne. Tym samym trudno jest określić, które działania realizowane w IT można zakwalifikować jako działalność B+R, a które są jedynie rutynowymi pracami informatycznymi.

Prace B+R czy rutynowe działania w zakresie oprogramowania?

Czym są w ogóle prace badawcze? Jaki zakres działań w projektach informatycznych może zostać nazwany stricte badaniami? Na te pytania odpowiedź znajduje się m.in. w podręczniku Frascati, opublikowanym przez OECD. W myśl tego dokumentu prace badawcze i rozwojowe muszą być zawsze ukierunkowane na nowe odkrycia, oparte na oryginalnych koncepcjach (i ich interpretacji) lub hipotezach [3].

Stanowisko instytucji, które dofinansowują prace B+R w branży IT jest jasne – wszystkie czynności muszą mieć charakter badawczy, a nie rutynowy. Oznacza to, że do działalności B+R zakwalifikować można:

• tworzenie nowych systemów operacyjnych lub języków,
• projektowanie i wdrażanie nowych wyszukiwarek opartych na oryginalnych technologiach,
• działania zmierzające do rozwiązywania konfliktów w ramach sprzętu lub oprogramowania w oparciu o proces reorganizacji systemu lub sieci,
• tworzenie nowych lub bardziej wydajnych algorytmów w oparciu o nowe techniki,
• tworzenie nowych i oryginalnych technik szyfrowania lub zabezpieczeń. [3]

Przy konstruowaniu koncepcji projektu należy zwrócić uwagę, żeby poszczególne zadania nie zawierały czynności rutynowych związanych z oprogramowaniem. Według podręcznika Frascati czynności rutynowe „obejmują prace nad zmianami związanymi z konkretnym systemem lub programem, który był publicznie dostępny przed rozpoczęciem prac” [3].

W związku z tą definicją do czynności rutynowych, a więc wykluczonych z dofinansowania, należą:

• tworzenie aplikacji biznesowych i systemów informatycznych na podstawie znanych metod i istniejących narzędzi informatycznych,
• dodawanie funkcjonalności dla użytkownika w istniejących programach użytkowych (w tym podstawowe funkcje związane z wprowadzaniem danych),
• tworzenie stron internetowych lub oprogramowania przy użyciu istniejących narzędzi,
• stosowanie standardowych metod szyfrowania, weryfikacji bezpieczeństwa i testowania integralności danych,
• dostosowanie produktu do konkretnego zastosowania, chyba że w trakcie tego procesu wytworzona zostanie wiedza, która znacząco ulepszy program podstawowy [3].

Działalność B+R związana z oprogramowaniem posiada charakter badawczy

Technologie informatyczne odgrywają dominującą rolę w niemal każdej działalności innowacyjnej i w dużej mierze opierają się na działalności badawczej i rozwojowej. Dobrze ułożone, dopracowane etapy badawcze w projekcie gwarantują zaklasyfikowanie go jako B+R. Warunkiem jest to, żeby celem projektu było wyeliminowanie elementu naukowej lub technicznej niepewności, a końcowy efekt projektu doprowadzić ma do dokonania postępu naukowego lub technicznego.

Aby dana działalność mogła zostać zaklasyfikowana jako działalność badawcza i rozwojowa, konieczne jest łączne spełnienie pięciu podstawowych kryteriów:

I. Ukierunkowanie na nowe odkrycia – pozyskanie nowatorskiej wiedzy.

II. Opieranie się na oryginalnych, nieoczywistych koncepcjach i hipotezach, możliwych do przebadania i zastosowania w produkcie końcowym.

III. Planowanie i budżetowanie – koncepcja projektu, jego harmonogram i wydatki.

IV. Prowadzenie do wyników, które mogą być odtwarzane (możliwa do przeniesienia lub odtworzenia).

V. Niepewność co do ostatecznego wyniku (nieprzewidywalna).

Rozwój najnowszych technologii umożliwia badania w obszarze IT w tym celu, aby zaimplementować je w różnych branżach: medycznej, finansowej, spożywczej etc. W tym celu niezbędne jest prowadzenie prac badawczo-rozwojowych, które pomogą zweryfikować możliwość integracji sektora IT z innymi sektorami gospodarki. Pomocne w tym zakresie są dotacje na projekty badawcze.

Na przestrzeni kilku lat przyczyniliśmy się do sukcesów wielu przedsiębiorców z całej Polski. Pozyskane dofinansowanie przez te firmy przeznaczono m.in. na opracowanie platform i aplikacji opartych na najnowszych technologiach, wykorzystujących m.in. sztuczną inteligencję. Posiadamy doświadczenie i znamy się!

Prowadzisz własną firmę? Zarządzasz przedsiębiorstwem lub odpowiadasz za finanse spółki? Jeżeli tak, to doskonale wiesz jak z wieloma trudnymi decyzjami należy się zmierzyć. Jedną z nich jest obranie kierunku rozwoju, a inaczej mówiąc inwestowanie.

Chcesz przeżyć? Inwestuj!

W dobie zmożonej konkurencji na rynku, przedsiębiorcy muszą stale zabiegać o klientów. W tym celu konieczne jest nieustanne dostosowywanie się do zmiennych warunków rynkowych, a niejednokrotnie wyprzedzanie trendów. Aby jednak było to możliwe, przedsiębiorstwa muszą stale się rozwijać dokonując przemyślanych inwestycji.

A może dotacja?

Inwestycja może być rozpatrywana w wielu kategoria. Inwestycja w pracowników, inwestycja w maszyny, inwestycja w wizerunek firmy. Przykładów można mnożyć, jednak każdy rodzaj inwestycji wiąże się z wydatkami. A zatem skąd wziąć finanse?

Chyba nie ma takiego przedsiębiorcy, który by nie słyszał o dofinansowaniu unijnym. Jest to bardzo atrakcyjna forma wsparcia wszelkiego rodzaju przedsięwzięć, dzięki którym możliwe jest realizowanie szerokiego spektrum projektów. Oprócz korzyści wynikających z przeprowadzenia inwestycji, beneficjent otrzymuje częściowe pokrycie ponoszonych wydatków. Ile? To już zależy od wielu czynników, jednak niezależnie od wielkości wsparcia zawsze lepiej otrzymać choćby przysłowiową „złotówkę” niż zero.

Unia dokłada, ale nie wszystko

No tak, dostaję częściowe wsparcie, ale co z resztą? Pozostała część, nazywana wkładem własnym, musi zostać sfinansowana przez beneficjenta. Dodatkowo należy mieć świadomość, że bardzo wiele dotacji wpływa w formie refundacji poniesionych wcześniej wydatków, a zatem beneficjent zobowiązany jest w pierwszej kolejności do prefinansowania wydatków projektowych.

Gdzie szukać pieniędzy?

Na temat źródeł finansowania działalności można by napisać nie jeden doktorat. Współczesny rynek kapitałowy aż kipi od mnogości rozwiązań, a firmy zajmujące się udzielaniem wsparcia non stop prześcigają się z pomysłami, jak pozyskać klientów.

W praktyce wygląda to jednak inaczej, gdyż w polskim systemie gospodarczym firmy zaliczane do MŚP swoje nakłady inwestycyjne najczęściej finansują są ze środków własnych (ok. 68%).

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Raportu o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce (https://www.parp.gov.pl/storage/publications/pdf/2019_07_ROSS.pdf)

Zyski zatrzymane i dopłaty do kapitału

Środki własne rozumiane są jako aktywa należące do przedsiębiorstwa, którymi może swobodnie rozporządzać. Ich pochodzenie wynika z dwóch podstawowych źródeł:

1. z zysku zatrzymanego oraz
2. z dopłat do kapitału.

Zysk zatrzymany powstaje w trakcie prowadzonej działalności i jest efektem nadwyżki przychodów na kosztami. Sęk w tym, że powstałe nadwyżki zostają w przedsiębiorstwie w postaci aktywów (najczęściej w postaci środków pieniężnych), a zatem ich przeznaczeniem jest zwiększać wartość firmy. Inaczej mówiąc są to zyski, które nie zostały wypłacone właścicielom/udziałowcom.

Stan środków pieniężnych w firmie można również zwiększyć poprzez zwiększenia kapitałów. Może to być dopłata do kapitału podstawowego lub pozostałych. W tym celu właściciele/udziałowcy „dofinansowują” działalność, ale także zwiększają swoje zaangażowanie w firmie.

Oba opisane przypadki mają miejsce wtedy, gdy przedsiębiorstwo ma możliwości generowania środków, lub właściciele/udziałowcy mogą i chcą przeznaczyć swoje prywatne środki na firmę. Ale co w pozostałych przypadkach?

Kredyt zawsze na posterunku?

Jak wynika z raportu, kolejnymi – po środkach własnych – najczęściej wykorzystywanymi źródłami finansowania inwestycji są kredyty i pożyczki. O ile nie wszystkie przedsiębiorstwa miały do czynienia z funduszami europejskimi, nie ma przedsiębiorcy, który obyłby się bez banku. Rzecz jasna bank ma bardzo wiele funkcji oraz posiada szeroki zakres usług, jednak najważniejszą z nich jest udzielanie kredytów. To właśnie ta funkcja sprawia, że banki są takie wyjątkowe, a wiele przedsiębiorstw może prosperować.

Jednocześnie należy zaznaczyć, że udzielanie kredytów zgodnie z prawem zarezerwowane jest tylko dla banków. Dlaczego więc przedsiębiorcy tak często korzystają z kredytu? Wpływ mają na to dwa czynniki: bank jest instytucją zaufania publicznego oraz oferuje względnie korzystne warunki finansowania.

Swój udział w popularności kredytów ma również zasada niedostępności – oznacza to, że kredyt nie jest przeznaczony dla wszystkich potencjalnych kredytobiorców. Bank zgodnie z art. 69 Prawa bankowego zobowiązany jest do badania zdolności kredytowej Wnioskodawcy – czyli kredyt mogą otrzymać tylko podmioty, które takową zdolność posiadają. Jest to jeden z czynników, który ogranicza użycie tego źródła.

Innym czynnikiem zniechęcającym do zaciągnięcia kredytu jest konieczność raportowania swojej działalności oraz ustanowienie odpowiednich zabezpieczeń spłaty kredytu. Kredyt bankowy jest zatem z jednej strony kuszący, z drugiej strony wymaga ograniczenia suwerenności Kredytobiorcy.

Pożyczka również w cenie

Bardzo podobnym instrumentem finansowym jest pożyczka. Podstawową różnicą w porównaniu z kredytem jest to, że pożyczka regulowana jest Kodeksem Cywilnym. Oznacza to, że udzielenie pożyczki jest bardziej przystępne, a warunki zawarcia umowy bardziej niestandaryzowane.

Co ciekawe, pożyczka może być udzielona z założeniem „zerowych” odsetek. W praktyce jednak pozyskanie pożyczki jest droższe od zaciągnięcia kredytu – z uwagi na większe ryzyko, które ponosi pożyczkodawca.

Z reguły pożyczka udzielana jest przez osoby fizyczne, względnie podmioty, oraz instytucje finansowe, które nie mogą udzielać kredytów (choćby przez firmy leasingowe, które udzielają pożyczek leasingowych). W przypadku pożyczki należy jednak pamiętać, że dodatkowym kosztem dla pożyczkobiorcy jest podatek od czynności cywilnoprawnych w wysokości 2% wartości pożyczki.

Leasing nabiera na znaczeniu

Jeszcze inną formą finansowania inwestycji jest leasing. Jest to dość młoda forma finasowania, która do tej pory nie znalazła swojej dedykowanej podstawy prawnej. Najważniejszym założeniem leasingu jest to, że przedmiotem leasingu najczęściej są rzeczy ruchome, z których korzysta leasingobiorca, płacąc raty leasingowe na rzecz leasingodawcy.

W praktyce występuje kilka form leasingu, a  coraz większa popularność tej formy finansowania wynika z korzyści podatkowych.

Cechą wspólną powyższych form finansowania jest to, że z założenia przeznaczone są one dla podmiotów działających już czas na rynku. Ale co z stat-upami?

Aniołowie na ratunek

Masz pomysł, jesteś ambitny, chcesz działać, ale nie masz pieniędzy. Co dalej?

Nie jeden młody przedsiębiorca stawał w obliczu powyższego problemu. Wiele przełomowych pomysłów rodziło się w głowie zwyczajnych ludzi, a nie w wielkich korporacjach. Do ziszczenia swoich marzeń potrzebowali więc kapitału.

Trudna sytuacja start-upów polega na tym, że instytucje zajmujące się finansowaniem przedsiębiorstw widzą w nowoutworzonych firmach bardzo duże ryzyko. Jest bardzo mało prawdopodobne, aby taka firma mogła liczyć na wsparcie zewnętrzne. W tym przypadku na pomoc przychodzą aniołowie biznesu (business angel) oraz fundusze Venture Capital.

Najczęściej pod tymi pojęciami znajdują się osoby prywatne lub wyspecjalizowane podmioty, które inwestują w przedsiębiorstwa znajdujące się na wczesnych fazach obrotu. Oprócz wnoszonego kapitału, start-up może liczyć na doświadczenie oraz kontakty i znajomości, które niesie za sobą anioł biznesu bądź fundusz. Zazwyczaj na taki rodzaj wsparcia mogą liczyć „perełki”, czyli przedsiębiorstwa o wysokim potencjale w przyszłości.

Taki rodzaj wsparcia niesie za sobą ograniczenia. Wraz z jego otrzymaniem, znacząco traci się na suwerenności. Cena, którą płaci start-up, jest jednak wysoka i najczęściej wiąże się z utratą udziałów oraz decyzyjności w firmie.

W przypadku ubiegania się dofinansowanie unijne, należy również zbadać, czy powstanie funduszu Venture Capital nie odbyło się przy udziale środków unijnych, co może wyeliminować możliwość skorzystania z tej formy finansowania przedsięwzięcia (ryzyko podwójnego finansowania).

O jutrze zacznij myśleć już dziś

Niezależnie od tego, jakie są możliwości Twojego przedsiębiorstwa, warto planować z wyprzedzeniem. Dla nie jednego przedsiębiorstwa realizacja odpowiedniej inwestycji oznacza „być albo nie być”. Niektóre przedsięwzięcia realizuje się od ręki, inne przygotowuje latami. Żadne jednak nie prawa się powieść, jeżeli firma nie będzie posiadać wystarczającego źródła finansowania. Aby osiągnąć sukces w biznesie trzeba umieć korzystać z okazji. Bądź gotowy, by nigdy swojej nie przegapić. 

Odrzucenie wniosku o przyznanie dofinansowania z Unii Europejskiej to dla każdego przedsiębiorcy wielki zawód. Nie jest to jednak moment na załamywanie rąk, ale czas w którym warto jeszcze zawalczyć! Dokładne i rzeczowe odwołanie się od tej decyzji może pozwolić nam na dalsze spełnianie biznesowych marzeń. Jak zatem dobrze przygotować protest, przekonać oceniającego wniosek o naszym profesjonalizmie i zwiększyć szansę na pozytywne rozpatrzenie protestu?

Każda osoba, która kiedykolwiek składała wniosek o przyznanie dotacji unijnej, z pewnością odczuwała dreszczyk emocji, czekając na decyzję dotyczącą dofinansowania projektu. Wyobraźmy sobie następującą historię. Pan Jan, starający się o dotację przedsiębiorca, dostał urzędowy list. W nim zawarte było uzasadnienie nieprzyznania dotacji, wypowiedzi ekspertów odnoszące się do poszczególnych kryteriów, liczba punktów, które zdobył złożony przez niego wniosek oraz informacja o możliwości złożenia protestu. Do pisma przewodniego załączone zostały dodatkowo karty oceny, które pokazywały, ile punktów przyznano jego wnioskowi w ramach poszczególnych kryteriów.

Pan Jan po wnikliwym zapoznaniu się z pismem uznał, że nie zgadza się z częścią zarzutów kierowanych pod adresem jego projektu. Dlaczego ekspert stwierdził, że ,,projekt nie zawiera prac B+R”, skoro do projektu dołączony został plan prac B+R wraz z podziałem na etapy? Na jakiej podstawie przy kryterium innowacyjności przyznano mu jedynie dwa punkty na pięć możliwych, skoro opisanych przez niego maszyn nie stosuje żaden inny przedsiębiorca w Polsce? Według pana Jana ocena ekspertów oraz ostateczna decyzja była dla niego niesprawiedliwa. Postanowił więc skorzystać ze wspomnianego w piśmie środka odwoławczego, czyli protestu.

Zaplanuj działania

Jest to niezwykle ważny moment sporządzenia każdego pisma, gdyż odwoływanie się do wytycznych oraz złożonego w ramach konkursu projektu to często jedyne możliwości, jakie ma wnioskodawca. Powinniśmy zacząć zatem od dokładnej analizy poszczególnych zarzutów oraz rozpisania harmonogramu pracy nad protestem. Jest to o tyle ważne, że najczęściej mamy od trzech do czternastu dni na przekazanie przygotowanego dokumentu do właściwej instytucji.

Na początku pisma protestacyjnego każdy przedsiębiorca będący na miejscu pana Jana powinien zawrzeć informacje, którego projektu dotyczy poniższe pismo i dlaczego zostało sformułowane. Można to wyrazić na przykład tak: „W odpowiedzi na pismo dotyczące wyniku oceny merytorycznej obligatoryjnej dokonanej zgodnie z obowiązującymi kryteriami, tj. informacji, iż wniosek o dofinansowanie nr…”. Dalej należy poinformować o tym, co pismo będzie zawierało: potwierdzenie, że naszym zdaniem w treści złożonych dokumentów aplikacyjnych znajdują się wszystkie niezbędne informacje, pozwalające pozytywnie ocenić projekt pod względem merytorycznym. Jednocześnie należy wspomnieć o spełnieniu zaleceń instrukcji wypełniania wniosku o dofinansowanie projektu lub innego dokumentu stanowiącego wytyczne do napisania projektu, które stanowiły załącznik do dokumentacji konkursowej.

Przygotuj argumenty

Pan Jan, mając już przygotowany wstęp dokumentu i zaznaczone poszczególne fragmenty oceny Komisji Oceniającej, może przystąpić do formułowania odpowiedzi. Wyszczególnione elementy z pisma zawierającego ocenę będą stanowiły kolejne punkty, na bazie których skonstruowany zostanie protest.

Często zdarza się, że ekspert urzędu czy instytucji, która przeprowadziła postępowanie oceniające, skupia się na wyszukaniu jakiegoś elementu podlegającego ocenie w konkretnym miejscu we wniosku, choć informacja ta może być zawarta w zupełnie innej części składanej dokumentacji. Pan Jan musi zatem odpowiednio połączyć fragmenty swojego projektu i przedstawić je jako kontrargument w stosunku do zarzutów eksperta, np. w ten sposób: „W punkcie 16. została szczegółowo przedstawiona tematyka poruszona przez oceniającego (…). Ponadto w punkcie 18. w treści „…” można zauważyć, że (…). Co więcej, w punkcie 21. wnioskodawca podkreślił swoją argumentację słowami (…)”. 

Przy konstruowaniu odpowiedzi na zarzuty ekspertów korzystać można nie tylko z treści własnego projektu, ale także z wytycznych i innych dokumentów, które były wykorzystywane podczas pisania projektu, np. pisząc tak: „W punkcie 15. wnioskodawca zawarł treść(…), która w pełni odpowiada zapisom i informacjom zawartym w Instrukcji do wypełniania wniosku”. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że często rzekome błędy to w rzeczywistości efekt odmiennego postrzegania poszczególnych zapisów wytycznych. Dlatego warto pokusić się o dodatkowe wyjaśnienie lub opisanie swojego punkt widzenia. Opinia ekspertów może być bardzo lakoniczna lub w istocie nie informować o szczegółowych zarzutach, dlatego jedną z metod pisania protestu jest powołanie się na opinię eksperta i podważenie jej zasadności.

Wyobraźmy sobie, że pan Jan spotykał się w swojej odmowie z następującym zarzutem oceniającego: „Niewielkie zainteresowanie użytkowników oferowaną usługą przełoży się na słabą oglądalność serwisu, a co za tym idzie znikome zainteresowanie reklamodawców stroną Wnioskodawcy”. Odpowiedzieć na to może w takiej formie: „Na jakiej podstawie oceniający stwierdzają, że e-usługa spotka się z niewielkim zainteresowaniem? Oceniający nie podają żadnych przykładów/cytatów potwierdzających tę tezę, a zatem ocena ta jest bardzo subiektywna” lub tak: „Zdaniem Wnioskodawcy, dwu- lub trzyzdaniowe wyjaśnienia członków komisji oceniającej nie spełniają wymogu szczegółowego wyjaśnienia powodów odrzucenia wniosku. Wnioskodawca nie zgadza się z tym w lakoniczny sposób przedstawionym uzasadnieniem”.

Niejednokrotnie zarzuty ekspertów dotyczą wydatków, które są zaplanowane w budżecie projektu – stwierdzają oni, że budżet ten jest przeszacowany. Jeśli nie było takiej możliwości we wniosku albo w biznesplanie, pan Jan powinien zawrzeć w piśmie protestacyjnym szczegółowe wyjaśnienie dotyczące wyceny poszczególnych elementów lub zaprezentować komercyjne oferty w cenie zbliżonej do proponowanej w projekcie. Może zamieścić wówczas taką informację: „Dodatkowo w załączniku niniejszego protestu wnioskodawca dołącza przykładową ofertę serwera przygotowaną przez firmę opiewającą na łączną kwotę zbliżoną do przedstawionej w złożonym przez wnioskodawcę wniosku i biznesplanie”.

Bądź pewny swego, ale nie roszczeniowy

Po napisaniu całego pisma protestacyjnego, uwzględnieniu wszelkich aspektów pominiętych przez oceniających, po ukazaniu zasadności poszczególnych zapisów zgodnie z dokumentacją lub wykazaniu nierzetelności ekspertów, pan Jan powinien podsumować protest i zakończyć go prośbą o ponowne zapoznanie się z treścią wniosku wraz z jej oceną. Może to wyrazić słowami: „Podsumowując, w opinii wnioskodawcy ocena wniosku została dokonana przy nadinterpretacji poszczególnych zapisów dokumentacji, zwłaszcza wskazówek do biznesplanu, i z pominięciem poszczególnych treści dokumentacji aplikacyjnej złożonej w ramach konkursu. Wnioskodawca uprzejmie prosi więc o dokonanie ponownej oceny merytorycznej obligatoryjnej wniosku o dofinansowanie o numerze…”.

Każdorazowo przy sporządzaniu protestu musimy zastanowić się nad stylem pisania. Taktyka, której podejmie się piszący protest, musi być nastawiona na odniesienie maksymalnego sukcesu, czyli skierowania projektu do ponownej oceny. Warto się zastanowić, czy styl agresywny, zarzucający niekompetencje oceniających, to odpowiedni kierunek. Ponadto agresywnie, odbiorca protestu może odebrać nie tylko wprost stawiane zarzuty, ale też sformułowania na pierwszy rzut oka neutralne, np. „Zdziwienie wnioskodawcy budzi stwierdzenie…” lub „Na tle powyższych zapisów nie sposób zrozumieć oceniającego. Negatywna ocena spełnienia kryterium merytorycznego obligatoryjnego jest niesłuszna, podyktowana błędnymi przesłankami”.

W przypadku protestu lepiej wybrać styl bardziej koncyliacyjny i zawrzeć w dokumencie choćby takie stwierdzenia, jak np. „wnioskodawca zgadza się, iż nie zamieścił informacji w punkcie 16., jednak informacje zawarte w punkcie 17 w pełni uzupełniają treść wniosku i odpowiadają na zarzut komisji Oceniającej”.

Tak przygotowane pismo, zawierające rzetelną odpowiedź na zarzuty komisji oceniającej, wysłać należy w określonym terminie do odpowiedniej instytucji. W ten sposób w pełni możemy wykorzystać swoją szansę i liczyć na pozytywne rozpatrzenie protestu.

ECDF Dotacje zna się na przygotowywaniu protestów. Jeśli jesteś „Janem” z powyższego artykułu, nie przygotowywałeś z nami projektu, ale szukasz wsparcia w napisaniu protestu, skontaktuj się z nami i zwiększ swoje szanse na jego pozytywne rozpatrzenie! 

Korzystanie z dofinansowania pochodzącego ze środków europejskich to proces rozłożony na kilka etapów. Pozyskiwanie dofinansowania, a następnie realizacja projektu – czyli dokonywanie wydatków i faktyczne realizowanie zaplanowanych zadań – wydają się być czymś naturalnym. Jednak żywot projektu wcale się na nich nie kończy, a w całym procesie pojawiają się etapy, które potrafią zaskoczyć niejednego beneficjenta.

Jeśli zrealizowałeś projekt, który obejmował zakup lub wytworzenie środków trwałych, budynków lub instalacji albo zatrudnienie pracowników, następną – niemniej istotną – fazą będzie właśnie okres trwałości projektu. Choć jest to etap późniejszy, przypadający już po uzyskaniu środków, absolutnie nie powinieneś go traktować jako element mniej ważny od pozostałych. Należy go wręcz zaplanować z odpowiednim wyprzedzeniem, gdyż to na tym etapie okaże się, czy zrealizowany projekt przyniósł oczekiwane rezultaty.

Czym jest okres trwałości?

Trwałość, najprościej ujmując, oznacza z góry określony okres, w którym trzeba wykazać, że realizacja projektu zakończyła się powodzeniem. Co przez to rozumiemy? Powinieneś zweryfikować, czy udało się osiągnąć założony cel, czy efekty projektu są zgodne z przewidywaniami. W tym okresie trzeba również zbadać wpływ projektu na samo przedsiębiorstwo, jak i na jego otoczenie. Konieczne też będzie wskazanie tych osiągnięć, które dają się zmierzyć – takich jak np. spadek zapotrzebowania energetycznego czy wielkość zatrudnienia w przedsiębiorstwie, w zależności co było Twoim celem. Pamiętaj, że w okresie trwałości Twój projekt jest wciąż monitorowany przez właściwe instytucje – efekty projektu muszą być utrzymane na poziomie niepogorszonym.

Jak długo trwa okres trwałości?

Moment rozpoczęcia wylicza się indywidulanie dla każdego projektu. Najczęściej będzie to data przelewu ostatniej transzy dofinansowania (płatności końcowej) na Twój rachunek bankowy – od tego dnia zaczynasz liczyć bieg trwałości. Jeżeli w ramach rozliczenia nie są przekazywane żadne środki, wiążąca będzie data zatwierdzenia wniosku o płatność końcową.

Jakie jeszcze obowiązki musisz wypełniać w okresie trwałości?

Po zakończeniu realizacji nadal musisz przechowywać dokumentacje projektową, co najmniej przez okres 10 lat od dnia podpisania umowy o dofinansowanie.

Nie kończy się też obowiązek promowania faktu otrzymania dofinansowania na realizację projektu i informowania o tym opinii publicznej. Materiały promocyjne, których używałeś w trakcie realizacji projektu, w większości będą Ci służyły również w tym okresie. Warto sprawdzić, czy nie trzeba ich zaktualizować.

Kolejnym narzędziem, za pomocą którego będziesz współpracować z instytucjami jest system ankietowania. Najczęściej są to ankiety udostępniane online, a odpowiedzi na nie należy udzielać w określonym terminie.

W tym czasie również może się zdarzyć, że Twój projekt zostanie wytypowany do przeprowadzenia kontroli w miejscu jego realizacji przez upoważniony, wyznaczony do tego podmiot. Taka kontrola może być zapowiedziana z kilkudniowym wyprzedzeniem, ale może też mieć charakter doraźny. Twoim obowiązkiem, jako Beneficjenta, jest poddać się takiej kontroli i udostępnić wskazane przez zespół kontrolerów materiały, których kontrola będzie dotyczyła.

O czym nie wolno zapomnieć?

Ten etap życia projektu wiąże się z dalszym utrzymywaniem ścisłej współpracy z Instytucją Pośredniczącą lub Zarządzającą. Nie wolno dopuścić do tzw. naruszenia okresu trwałości, przez co należy rozumieć:

• zaprzestanie działalności produkcyjnej lub przeniesienie jej poza obszar objęty Programem,
• zmianę własności elementu współfinansowanej infrastruktury, która daje przedsiębiorstwu lub podmiotowi publicznemu nienależne korzyści,
• istotną zmianę wpływającą na charakter Projektu, jego cele lub warunki realizacji, która mogłaby doprowadzić do naruszenia jego pierwotnych celów, w szczególności nieosiągnięcia lub zaprzestania utrzymywania wskaźników produktu lub rezultatu na zadeklarowanym we wniosku o dofinansowanie poziomie,
• przeniesienie w okresie 10 lat od daty płatności końcowej działalności produkcyjnej poza obszar UE (zasada ta nie ma zastosowania do mikro, małych i średnich przedsiębiorstw).

Co możesz zrobić, żeby uniknąć takiej sytuacji? Zgłaszaj niezwłocznie każdą okoliczność, która może zagrozić trwałości projektu. Niezależnie od tego, czy planujesz zmiany w strukturze firmy, chcesz tylko zmienić adres czy też zmagasz się z problemem większego kalibru, jak np. kłopoty z utrzymaniem rezultatów na właściwym poziomie. Pamiętaj, że również w tym okresie możesz liczyć na wsparcie firmy doradczej. Pomoże Ci ona ocenić, z jak poważną sytuacją masz do czynienia, podpowie, co należy zrobić, a w razie potrzeby pomoże przygotować odpowiednie dokumenty.

Opracowano na podstawie:

• Wytyczne w zakresie kwalifikowalności wydatków w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności na lata 2014-2020
• Wzór umowy o dofinansowanie Projektu w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020
• Wzór umowy o dofinansowanie Projektu w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój
• https://rpo.wrotapodlasia.pl
• https://wrpo.wielkopolskie.pl/

Już dzisiaj wielu przedsiębiorców z pewnością zastanawia się, jak będzie wyglądała dotacyjna przyszłość w kontekście finansowania szeroko pojętego rozwoju biznesu – poprzez inwestycje w nowoczesne technologie, badania czy innowacje. Analizując będące w fazie negocjacji dokumenty programowe można z pewnością stwierdzić, że w kolejnym okresie programowania w tym obszarze unijnych funduszy nie zabraknie.

Propozycja dla Polski – mniej, ale i tak najwięcej na Fundusze Strukturalne

W nadchodzącej perspektywie Polska pozostanie największym beneficjentem funduszy strukturalnych i inwestycyjnych. W projekcie budżetu 2021-2027 przewidziano dla naszego kraju 64 mld euro. To o 23% mniej niż w trwającym obecnie okresie programowania (82,5 mld euro), ale nadal najwięcej spośród wszystkich państw członkowskich. Zasadniczym powodem cięć funduszy strukturalnych jest brexit. Po zakończonych niedawno wyborach do europarlamentu można spodziewać się dalszych negocjacji nad projektem budżetu. Rewolucyjnych zmian jednak z pewnością nie będzie.

Bardziej inteligentna Europa jednym z głównych celów dla inwestycji UE w latach 2021-2027

Inwestycje w ramach dotacji unijnych realizowane będą w ramach pięciu priorytetów.

W projekcie nowego rozporządzenia w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności określono koncentrację tematyczną na celach „bardziej inteligentna Europa” oraz „zielona, nisko-emisyjna Europa”. Zgodnie z wynikami oceny obecnej perspektywy cele te mają najwyższą wartość dodaną i najbardziej przyczyniają się do realizacji priorytetów UE w ujęciu holistycznym.

W latach 2021-2027, w zależności od regionu, aż 65-85% środków będzie przeznaczane na cele związane ze wsparciem innowacji, rozwoju przedsiębiorstw oraz gospodarki niskoemisyjnej. Zaproponowana koncentracja tematyczna to z pewnością bardzo dobry prognostyk w kontekście puli środków możliwych do wykorzystania przez polskich przedsiębiorców.

Inwestycje w badania, rozwój i innowacje w projekcie Umowy Partnerstwa na lata 2021-2027

W lipcu br. Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju opublikowało Założenia Umowy Partnerstwa na lata 2021-2027 (ZUP). Umowa Partnerstwa jest najważniejszym dokumentem określającym strategię inwestowania funduszy europejskich przez każde z państw członkowskich. Zgodnie z kierunkiem wskazanym przez Komisję Europejską, określającą jako jeden z najważniejszych celów wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie badań i innowacji („bardziej inteligentna Europa”), za główny cel interwencji w omawianym obszarze uznano wzrost produktywności polskiej gospodarki.

Aby osiągnąć ten cel konieczne będzie podjęcie działań w ramach dwóch celów szczegółowych:

1. wzrost innowacyjności gospodarki poprzez m.in. wsparcie rozwoju działalności B+R przedsiębiorstw, wsparcie wdrażania wyników prac B+R czy wsparcie współpracy nauka-biznes;
2. restrukturyzacja i modernizacja sektora małych i średnich przedsiębiorstw poprzez m.in. wsparcie inwestycji produkcyjnych w MŚP czy zwiększanie zdolności przedsiębiorstw do tworzenia produktów i usług o potencjale eksportowym.

Przyszłość dotacji dla przedsiębiorstw w jasnych barwach

W nadchodzącej perspektywie spodziewać się można interesujących dla przedsiębiorców konkursów m.in. z zakresu:

• inwestycji w innowacyjne aktywa (środki trwałe, wartości niematerialne i prawne);
• inwestycji w infrastrukturę B+R;
• wdrożenia wyników prac B+R;
• realizacji prac B+R;
• wdrożenia ekoinnowacji, rozwiązań proekologicznych.

Jednocześnie, biorąc pod uwagę przyjętą koncentrację tematyczną środków tj. min. 65% na cele „bardziej inteligentna Europa” oraz „zielona, nisko-emisyjna Europa”, pula przeznaczona na atrakcyjne dla polskich firm nabory powinna być w pełni zadowalająca. Projektów dotyczących rozwoju, innowacji oraz ochrony środowiska może być nawet więcej niż obecnie.

Warto jednak pamiętać, że interwencja w ramach omawianych celów będzie zróżnicowana terytorialnie pod względem formy i zakresu wsparcia. Szczególnie istotne będzie bowiem wyrównanie szans poprzez większą koncentrację środków w regionach słabszych gospodarczo.

Skuteczne wejście w nową perspektywę z ECDF Dotacje

Zespół naszych specjalistów na bieżąco monitoruje postępy w pracach nad nadchodzącą perspektywą finansową. Dogłębna analiza nowych dokumentów programowych pod kątem najistotniejszych potrzeb i szans dla naszych klientów pozwolą z profesjonalizmem i ogromną dozą pewności przeprowadzić współpracujących z nami przedsiębiorców przez gąszcz nowych przepisów i przełożyć je na jasny, konkretny przekaz. Zapraszamy do kontaktu zarówno już teraz, jak i w niedalekiej perspektywie nowego programowania unijnego.

Artykuł opracowano na podstawie:

• Wniosek: ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego, a także przepisy finansowe na potrzeby tych funduszy oraz na potrzeby Funduszu Azylu i Migracji, Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Instrumentu na rzecz Zarządzania Granicami i Wiz z dn. 29.05.2018r.
• Wniosek: ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności z dn. 29.05.2018r.
• Założenia do Umowy Partnerstwa 2021 – 2027, Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju, lipiec 2019r.
• Propozycje kształtu polityki spójności 2021-2027 – perspektywa Polski, Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju, wrzesień 2018r.
• Informacje dostępne na oficjalnym profilu Komisji Europejskiej [www.ec.europa.eu/regional_policy/pl/2021_2027].

Latem wyjątkowo chętnie sięgamy po piwo. Ten dający wytchnienie podczas upału złocisty trunek jest efektem wytężonej pracy piwowara i fermentacji drożdży, ale może też zostać wsparty w ramach realizacji projektu dofinansowanego z funduszy UE.

Czy dofinansowanie produkcji alkoholu jest w ogóle możliwe? W pierwszym momencie wydaje się, że nie.

W Polsce, ale też w USA i w państwach europejskich, można obecnie zaobserwować duże zainteresowanie konsumpcją piw z browarów rzemieślniczych, których liczba stale wzrasta. Choć na polskim rynku dominują trzy duże koncerny, mamy już ponad 250 stacjonarnych browarów, które rocznie wypuszczają na rynek ponad 2 tys. nowych piw. A kolejne przedsiębiorstwa wciąż powstają.

Na portalu mapadotacji.gov.pl znajdujemy 45 projektów, które uzyskały dofinansowanie w ramach działalności browarniczej. Są wśród nich projekty realizowane z ogólnopolskich programów, np. Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 3.2.2, jak i regionalnych, np. Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2014-2020 Działanie 3.2. Innowacje w MŚP.

Przykładem wsparcia z funduszy UE działalności eksportowej mogą być projekty w województwie dolnośląskim, np. „GO BRO WRCLW – rozwój działalności eksportowej Browaru Stu Mostów sp. z o.o.” czy też „Otwarcie się na rynki zagraniczne Browaru Profesja poprzez udział w branżowych imprezach wystawienniczych”. Ciekawym przykładem są projekty powiązane bardziej z ekologicznym aspektem prowadzenia biznesu, np. „Modernizacja i rozbudowa przemysłowo-komunalnej oczyszczalni ścieków w Brzesku, ul. Głowackiego 63 (Browar Okocim)” czy też „Nowatorska metoda warzenia piwa przy pomocy energii słonecznej” w Browarze Koreb.

Na produkcję, na badania, na …

Najwięcej dotacji z funduszy UE polskie browary pozyskały na zastosowanie innowacyjnych rozwiązań w produkcji. Dzięki realizacji projektów unijnych możliwe było m.in. wdrożenie innowacyjnej technologii w Browarze Pinta Sp. z o.o. (intensyfikacja przemian fizykochemicznych podczas wytwarzania brzeczki), Browarze Amber (odzysk ciepła na warzelni i paletyzacji oraz wdrożenie innowacyjnego procesu produkcji piwa pszenicznego) czy Browarze Przełom (przebudowa i rozbudowa budynku magazynowego w Białowieży oraz zakup specjalistycznego sprzętu).

Dofinansowanie w piwowarstwie może także objąć badania nad nowymi produktami i technologiami produkcji, czego przykładem jest współpraca Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego z Browarem Kormoran dotycząca zakupu wyposażenia laboratorium i dwóch zbiorników symulujących warunki panujące w fermentorach produkcyjnych. Jeden z bardziej znanych browarów rzemieślniczych Pinta, również uzyskał dofinansowanie na projekt badawczy: „Wdrożenie nieznanego i niestosowanego dotychczas procesu wymrażania piwa oraz produkcji piw lodowych”, w ramach którego badany będzie proces wymrażania piwa oraz produkcji piw lodowych, co ma pozwolić m.in. na znaczne skrócenie czasu leżakowania piwa.

Browar w salkach lekcyjnych, sali gimnastycznej? Również taki projekt udało się zrealizować w budynku starej szkoły podstawowej. Dotacja została udzielona na sfinansowanie linii produkcyjnej i linii chłodniczej do produkcji piwa, a pieniądze pochodziły z budżetu PROW na lata 2014-2020.

Przedsiębiorstwa skupione wokół branży piwowarskiej pozyskują również dofinansowania na projekty związane z wdrożeniem nowoczesnych rozwiązań ICT wspierających procesy biznesowe browaru (Pinta) czy opracowanie kompleksowej strategii biznesowej (Wbrew). Na dofinansowanie mogą liczyć także firmy produkujące sprzęt do browarów, czego przykładem może być projekt „Wprowadzenie na rynek innowacyjnego pasteryzatora tunelowego przez firmę Minibrowary.pl Andrzej Gałasiewicz Spółka Komandytowa” w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego.

Piwo z dotacją?

ECDF Dotacje może się pochwalić pozyskaniem dotacji dla projektu Browaru Za Miastem Sp. z o.o. Sp. S.K.A.: „Wdrożenie technologii otrzymywania piwa z wykorzystaniem naturalnych zamienników słodu browarnianego” w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 3.2.2. W ramach projektu realizowana będzie inwestycja technologiczna mająca na celu wdrożenie nowej technologii otrzymywania piwa z wykorzystaniem naturalnych zamienników słodu browarnianego. Produkt będący efektem tej technologii cechować będzie zachowanie bioaktywnych składników tych surowców.

Masz ochotę na dobre piwo? A może piwo z dotacją? Powyższej przykłady pokazują, że jest to możliwe. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o możliwościach realizacji projektu w branży browarniczej, zapraszamy do kontaktu.

ECDF Dotacje może się pochwalić pozyskaniem dotacji dla projektu Browaru Za Miastem Sp. z o.o. Sp. S.K.A.: „Wdrożenie technologii otrzymywania piwa z wykorzystaniem naturalnych zamienników słodu browarnianego” w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 3.2.2. W ramach projektu realizowana będzie inwestycja technologiczna mająca na celu wdrożenie nowej technologii otrzymywania piwa z wykorzystaniem naturalnych zamienników słodu browarnianego. Produkt będący efektem tej technologii cechować będzie zachowanie bioaktywnych składników tych surowców.

Masz ochotę na dobre piwo? A może piwo z dotacją? Powyższej przykłady pokazują, że jest to możliwe. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o możliwościach realizacji projektu w branży browarniczej, zapraszamy do kontaktu.

Źródła:

https://www.youtube.com/watch?v=eixfqz-_gP0

https://www.youtube.com/watch?v=ddr9uNH2XZg

https://www.youtube.com/watch?v=04zyTfR9rr0

https://mapadotacji.gov.pl

https://www.polskieradio.pl/42/273/Artykul/1002960,Ze-szkoly-zrobili-browar-I-to-za-unijne-pieniadze

https://forsal.pl/artykuly/710704,ile-kosztuje-uruchomienie-malego-browaru.html

https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-jak-zalozyc-lokalny-browar

http://www.minibrowary.pl/unia/

https://ceo.com.pl/unijne-dofinansowanie-na-start-browar-kraftowy-36191

http://www.zwrotnica.com.pl

Proces aplikacyjny zakończył się przyznaniem dotacji? Wydawać by się mogło, że najtrudniejsze zadanie zostało wykonane. Jednak realizowanie projektów dofinansowanych z funduszy Unii Europejskiej to droga pełna pułapek, która może zakończyć się utratą części lub całości dofinansowania. Aby poprawnie rozliczyć projekt, warto wiedzieć, jakich błędów unikać.

Fundusze Europejskie w perspektywie 2014-2020 to nowe środki dla przedsiębiorstw, organizacji i samorządów na zwiększenie konkurencyjności polskiej gospodarki, poprawę spójności społecznej i terytorialnej państwa, a także podnoszenie efektywności administracji.

Co dalej? Szansa na nowe fundusze!

Mimo iż wydawać by się mogło, że perspektywa dobiega ku końcowi, nadal ogłaszane są nowe konkursy w ramach poszczególnych programów operacyjnych, a wiele projektów uwzględnia realizację nawet do końca 2023 roku.

Warto też wspomnieć o okresie trwałości, który trwa od 3 do 5 lat od momentu wypłaty ostatniej transzy dofinansowania – ale nie oznacza on ostatecznego rozliczenia dotacji. Należy pamiętać, że otrzymanie całości dofinansowania nie zwalnia beneficjentów z obowiązków wynikających z umowy o dofinansowanie. Nieprawidłowości stwierdzone w okresie trwałości, takie jak zaprzestanie realizacji projektu, nieosiągnięcie założonych wskaźników czy inne działania niedozwolone, jak sprzedaż środków trwałych współfinansowanych z UE będzie prowadzić do naliczenia korekt finansowych, co w konsekwencji oznacza zwrot części lub całości dofinansowania wraz z należnymi odsetkami.

Problemy, z którymi spotykają się beneficjenci są różnorodne – często zależą od specyfiki projektu lub działania, w ramach którego przyznano dotacje. Błędy skutkujące korektami finansowymi można popełnić na każdym etapie realizacji projektu. Nieprawidłowe oszacowanie wartości zamówienia, nieprzestrzeganie zasady uczciwej konkurencji, nieuprawnione zmiany w umowach z wykonawcami to tylko niektóre z najczęściej popełnianych nieprawidłowości przez beneficjentów.

Zapytania ofertowe – najczęstsze problemy

Najwięcej szkód powstaje w trakcie tworzenia zapytań ofertowych. Potwierdzają to także instytucje przyznające środki unijne, które podczas szkoleń i spotkań z beneficjentami przekazują swoje spostrzeżenia i wskazówki dotyczące prawidłowej realizacji zamówień w projektach.

Do najczęstszych błędów popełnianych na etapie tworzenia zapytania ofertowego zgodnie z zasadą konkurencyjności należą:

1. Źle dobrane warunki udziału w postępowaniu

Dzieje się tak, gdy beneficjenci ograniczają swobodny dostęp do zamówienia poprzez stawianie warunków udziału w postępowaniu nieproporcjonalnych do przedmiotu zamówienia.

Przykład: Tworzysz zapytanie ofertowe na wykonanie hali produkcyjnej o powierzchni 500 m², przy szacowanej wartości zamówienia w wysokości 400 tys. zł. Oznacza to, że nie możesz stawiać wykonawcy warunku udokumentowania doświadczenia w robotach budowlanych:

• o powierzchni powyżej 500m²,
• o wartości powyżej 400 tys. złotych

oraz doświadczenia w stawianiu budynków o funkcji mieszkalnej (czyli innej niż funkcja hali planowanej do wybudowania).

Należy pamiętać, że warunki udziału muszą być adekwatne do przedmiotu zamówienia i gwarantować jego prawidłową realizację. Oczywiście niedozwolone jest faworyzowanie jakiegokolwiek oferenta.

2. Brak możliwości obiektywnej oceny oferty

Tworząc zapytanie ofertowe należy jasno wskazać, jak będą weryfikowane wymogi dotyczące udziału w postępowaniu oraz oceniane warunki ofert. Nieprawidłowością jest wskazanie na subiektywne metody oceny.

Przykład: Tworzysz zapytanie o zakup maszyny CNC. Nie możesz jako kryterium oceny ustalić estetykę wykonania maszyny informując, że ocena będzie dokonana na podstawie opinii zamawiającego – gdyż czynnik subiektywności przy ocenie oferty zaburza zasadę konkurencyjności.

Zgodnie z „Wytycznymi w zakresie kwalifikowalności wydatków w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności na lata 2014-2020” Ministerstwa Rozwoju, każde kryterium musi być sformułowane precyzyjnie, aby oferenci mogli interpretować je w jednakowy sposób. Wagi poszczególnych kryteriów powinny być określone w taki sposób, aby móc w przejrzysty sposób ocenić i wybrać najkorzystniejszą ofertę.

3. Opis przedmiotu zamówienia ograniczający konkurencję

Niedozwolone jest odnoszenie się w opisie przedmiotu zamówienia do konkretnego wyrobu, źródła, znaków towarowych, patentów lub specyficznego pochodzenia bez dopuszczenia rozwiązań równoważnych. Przykładem takiego błędu jest podawanie nazw własnych (marki, nazwy producenta itp.).

Dopuszczając rozwiązania równoważne należy obowiązkowo wskazać na zakres równoważności, natomiast potencjalny wykonawca jest zobowiązany do potwierdzenia, że jego oferta spełnia wymagania określone przez zamawiającego.

Przykład: Tworzysz zapytanie ofertowe na zakup serwera. W opisie nie możesz wymagać zastosowania rozwiązań danego producenta np. „procesor Intel Xeon E5” bez wskazania rozwiązań równoważnych. W takim przypadku zakresem równoważności będą wszystkie parametry bądź funkcje, które zagwarantują taki sam poziom użyteczności (np. określone parametry dotyczące pamięci cache, liczby rdzeni, częstotliwości, liczby wątków itp.).

4. Nieodpowiednio dobrany czas na przyjmowanie ofert

Zgodnie z zasadą konkurencyjności, zapytania ofertowe, których wartość szacunkowa nie przekracza tzw. progów unijnych, powinny być opublikowane na minimum:

• 7 dni w przypadku dostaw i usług,
• 14 dni w przypadku robót budowlanych.

Dla pozostałych zamówień powyżej progów wskazanych w „Wytycznych” stosuje się minimum trzydziestodniowy termin przyjmowania ofert (bez względu na kategorię zamówienia). Jednakże, pomimo iż policzenie 7, 14 lub 30 dni wydaje się dziecinnie łatwe, warto zwrócić uwagę na następujące pułapki:

• minimalny termin publikacji odnosi się do pełnych dób
• termin publikacji liczy się od dnia następnego od dnia publikacji
• ostatni dzień przyjmowania ofert nie powinien przypadać w soboty, niedziele lub święta. Termin składania ofert powinien upływać dnia następującego po dniu/dniach wolnych od pracy.

Przykład: Tworzysz zamówienie na zakup urządzenia – i ustalasz siedmiodniowy termin przyjmowania ofert. Jeśli publikujesz zapytanie ofertowe 1 sierpnia, nie możesz zakończyć go 8 sierpnia o godz. 16:00, gdyż mija wtedy 6 dni i 16 godzin zamiast pełnych siedmiu dób. Musisz przedłużyć przyjmowanie ofert do 9 sierpnia do dowolnej godziny.

Ustrzegaj się błędów!

Przytoczone błędy powstają wyłącznie z niedostatecznej wiedzy beneficjentów w realizacji projektów. Niestety popełnienie ich może skutkować wieloma stratami nie tylko w przyznanej dotacji, ale przede wszystkim dla rozwoju całej firmy. Dlatego warto jest skorzystać z wiedzy doświadczonych specjalistów, którzy pomogą w uniknięciu korekt finansowych oraz zagwarantują pomyślne rozliczenie projektu.