Polish
English
Ukrainian
Istotnym elementem Europejskiego Zielonego Ładu i jednym z aspektów na rzecz osiągnięcia neutralności klimatycznej i zasobooszczędności do 2050 r. jest ogłoszony w marcu 2020 r. „Nowy plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym na rzecz czystszej i bardziej konkurencyjnej Europy”. To drugi unijny plan działania dot. GOZ, po wdrożonym już planie z 2015 r.
Nowe wytyczne dotyczące gospodarki o obiegu zamkniętym
GOZ jest jednym z głównych kierunków strategicznego myślenia o rozwoju gospodarki UE, w tym także Polski. Nowy plan działania określa szczegółowe wytyczne konieczne do stopniowego wprowadzania cyrkularnego modelu gospodarki m.in. w obszarach: produkcji, gospodarowania odpadami, stymulowania rynku surowców wtórnych i ponownego wykorzystywania zasobów. Realizowane inwestycje mają zdeterminować konkurencyjność i odporność gospodarki, w tym przyczynić się do zmniejszenia śladu węglowego przemysłu.
Wprowadzanie gospodarki obiegu zamkniętego – kogo dotyczą wytyczne?
Zgodnie z Nowym planem działania na rzecz GOZ zmiany regulacyjne obejmują praktycznie wszystkie sektory. Przy czym, kluczowe są następujące obszary:
- Tworzywa sztuczne i opakowania – europejska strategia do 2030 r. dotyczy ponownego wykorzystania lub recyklingu każdego opakowania z tworzyw sztucznych, zmniejszenia zużycia tworzyw sztucznych jednorazowego użytku i zaprzestania stosowania mikrodrobin plastiku.
- Tekstylia – strategia UE na rzecz zrównoważonych wyrobów włókienniczych o obiegu zamkniętym do 2030 r. uwzględnia m.in. surowsze normy dot. zużycia wody oraz zachęca do przestawienia się na jakość, trwałość, dłuższe wykorzystanie, naprawę i ponowne użycie.
- Elektronika – przykładowo dyrektywa dot. planu działania w obszarze ekoprojektu wymaga, aby wyroby były bardziej efektywne energetycznie i miały wydłużony cykl życia.
- Żywność, woda, składniki odżywcze – m.in. zmniejszenie o połowę ilości marnowanej żywności do 2030 r. w ramach strategii „od pola do stołu”.
- Baterie i pojazdy – m.in. materiały wszystkich akumulatorów powinny mieć niski ślad węglowy.
- Budownictwo – dąży się m.in. do zwiększenia ponownego wykorzystania materiałów i wskaźnika renowacji energetycznej budynków.
- Gospodarka odpadami – regulacje dot. m.in. zwiększenia wysokiej jakości recyklingu, odejścia od składowania i zminimalizowanie spalania odpadów.
Powyższe oznacza, że nad modelem GOZ pochylić się powinni przedsiębiorcy z różnych branż, jednak najnowsze regulacje budzą największe obawy ze strony producentów na rynku tworzyw sztucznych.
Wyzwania dla producentów tworzyw sztucznych
Dla branży przełomowe było ogłoszenie Europejskiej strategii na rzecz tworzyw sztucznych w GOZ i związanej z nią tzw. Dyrektywy plastikowej (SUP – single use plastic). W Polsce przepisy zaimplementowane zostały m.in. Ustawą z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw. Regulacje mają na celu ograniczenie zanieczyszczeń plastikiem poprzez zamknięcie obiegu plastiku tj. podniesienie poziomu i jakości jego recyklingu. Co istotne, dyrektywa zakazuje lub ogranicza wprowadzanie na rynek UE wielu produktów jednorazowego użytku bądź narzuca dodatkowe wymagania. Na jej mocy 1 lipca 2024 r. w Polsce zacznie obowiązywać m.in. zakaz sprzedaży plastikowych sztućców, kubków, talerzy i słomek do napojów. Ze sklepowych półek znikną także produkty wykonane z polistyrenu ekspandowanego, m.in. pojemniki na gorące napoje i opakowania na żywność.
Wytyczne te oznaczają olbrzymie wyzwania dla producentów w szczególności, że rozszerzona odpowiedzialność obejmuje obowiązek sfinansowania i zorganizowania systemu zbierania i recyklingu odpadów opakowaniowych po produktach wprowadzonych na rynek – producenci obarczeni są kosztami ich zagospodarowania. Ma to zmobilizować branżę do wprowadzania opakowań nadających się do ponownego użycia czy recyklingu.
Finansowanie transformacji w kierunku GOZ
Wytyczne i normy UE jednoznacznie uzasadniają wdrażanie technologii i procesów z obszaru GOZ. Działaniem, jakie powinny podjąć zawczasu podmioty gospodarcze, jest przemyślenie i opracowanie strategii związanej z planem transformacji w kierunku GOZ i niezbędnych inwestycji. Model gospodarczy, którego celem jest minimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów, recykling czy racjonalne wykorzystywanie zasobów i surowców stanowi bezpośrednią odpowiedź na wyzwania UE. Jest to również jeden z istotniejszych nurtów rozwojowych w perspektywie finansowej 2021-2027.
Wprowadzenie modelu GOZ zdeterminuje nie tylko sukces rynkowy, ale wręcz możliwość przetrwania wielu przedsiębiorstw. Aby zwiększyć efektywność ekonomiczną przedsięwzięć warto skorzystać ze wsparcia dotacyjnego np. w ramach trwającego naboru „Gospodarka o obiegu zamkniętym w MŚP” dla podmiotów z Polski Wschodniej czy konkursu „Inwestycje we wdrażanie technologii i innowacji środowiskowych, w tym związanych z GOZ” uruchamianego w ramach Krajowego Planu Odbudowy. Dotacje i niskooprocentowane pożyczki stopniowo dostępne są także w ramach programów realizowanych w poszczególnych województwach.
Autor
Magdalena Czekirda
Ekspert ds. funduszy UE
