Polish
English
Ukrainian
Rozważasz finansowanie innowacyjnych projektów badawczo-rozwojowych lub inwestycyjnych? Zastanawiasz się, który program lepiej odpowiada potrzebom Twojej firmy – elastyczna Ścieżka SMART czy strategicznie ukierunkowany STEP? Sprawdź kluczowe różnice i podobieństwa między tymi instrumentami i wybierz świadomie drogę do rozwoju technologicznego.
STEP – nowe otwarcie dla europejskich technologii strategicznych
Program STEP (Strategic Technologies for Europe Platform) to nowa inicjatywa Unii Europejskiej, której celem jest wzmocnienie pozycji Europy w kluczowych sektorach gospodarki poprzez ukierunkowanie wsparcia na projekty o strategicznym znaczeniu dla suwerenności technologicznej i odporności ekonomicznej UE. Program koncentruje się na przedsięwzięciach o potencjale przełomowym – zarówno pod względem technologicznym, jak i wpływu na niezależność Europy w zakresie dostaw komponentów, surowców czy technologii, szczególnie w obszarach biotechnologii, technologii cyfrowych i deeptech oraz technologii czystych i zasobooszczędnych (cleantech), które mają zasadnicze znaczenie dla zielonej i cyfrowej transformacji, zdrowia publicznego oraz bezpieczeństwa strategicznego Unii.
Ścieżka SMART w praktyce: co zniechęca wnioskodawców
STEP może być postrzegany jako rozszerzenie i uzupełnienie krajowego programu Ścieżka SMART, który dotychczas stanowił główne narzędzie wsparcia innowacyjnych projektów w Polsce. Choć SMART oferuje szerokie możliwości finansowania, jego realna skuteczność pozostawiała wiele do życzenia. W zakończonych dotychczas konkursach średni odsetek pozytywnie ocenionych projektów wyniósł poniżej 10 procent. W ostatnim zakończonym naborze złożono 1081 wniosków, z czego tylko 381 przeszło do drugiego etapu oceny. Na tym etapie analizowana była wyłącznie zgodność projektu z podstawowymi wymogami dotyczącymi charakteru innowacyjnego.
Wielu wnioskodawców zwraca uwagę na istotne problemy proceduralne. Do najczęściej wskazywanych należą nieprzewidywalność i subiektywność ocen ekspertów, brak precyzyjnych i konstruktywnych wezwań do uzupełnień, które mogłyby pozwolić na skuteczną poprawę dokumentacji, a także bardzo krótki czas przeznaczony na rozwianie wątpliwości podczas paneli eksperckich. Konsekwencją tych trudności jest nieprzejrzystość całego procesu oceny, co znacząco obniża skuteczność programu i zniechęca część przedsiębiorców do korzystania z oferowanego wsparcia.
W tym kontekście STEP jawi się jako nowy model finansowania i szansa na świeże otwarcie – bardziej przewidywalne i zdolne do „naprawy” polskiego systemu wspierania innowacji z wykorzystaniem Funduszy Europejskich.
Podobieństwa między STEP i SMART – co łączy oba instrumenty?
Oba programy – mimo zasadniczych różnic – posiadają szereg cech wspólnych. Zarówno STEP, jak i SMART, oferują wsparcie dla innowacyjnych przedsięwzięć, w tym projektów badawczo-rozwojowych i wdrożeniowych. Celem obu instrumentów jest zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstw poprzez finansowanie działań o wysokim potencjale technologicznym. W obu przypadkach potencjalnymi beneficjentami mogą być firmy różnej wielkości – zarówno MŚP, jak i duże przedsiębiorstwa. Zbliżone są także wzory wniosków oraz wymagania dotyczące struktury projektu, dokumentowania prac B+R (lub ich wdrażanych wyników) czy wykazywania potencjału organizacyjno-finansowego. Proces oceny w obu programach zakłada wstępną kwalifikację projektów pod kątem zgodności z celami programu i spełnienia kryteriów dopuszczających do dalszej oceny merytorycznej. Tożsama pozostaje również podstawa prawna udzielania pomocy, co przekłada się na porównywalną atrakcyjność w zakresie poziomu współfinansowania ze środków unijnych – zarówno w przypadku projektów B+R, jak i inwestycyjnych.
Od podobieństw do różnic: kluczowe rozbieżności między modelami wsparcia
Podstawowa różnica między programami dotyczy zakresu tematycznego. STEP koncentruje się wyłącznie na obszarach uznanych za strategiczne z punktu widzenia unijnej polityki przemysłowej i technologicznej. Tym samym finansowane projekty muszą wpisywać się w precyzyjnie określone sektory i odpowiadać na zidentyfikowane potrzeby gospodarki europejskiej, w szczególności w zakresie zmniejszenia zależności od dostaw spoza Unii. W Ścieżce SMART katalog obszarów wsparcia ma charakter otwarty i obejmuje szeroki zakres dziedzin gospodarki – niezależnie od ich znaczenia dla bezpieczeństwa surowcowego czy technologicznego.
Istotna różnica dotyczy także konstrukcji projektów. W Ścieżce SMART przewidziano możliwość realizacji projektów modułowych, w ramach których obok zasadniczych działań innowacyjnych (badawczo-rozwojowych lub wdrożeniowych) przedsiębiorstwo może realizować dodatkowe komponenty związane z transformacją cyfrową, internacjonalizacją działalności, ochroną środowiska czy podnoszeniem kompetencji pracowników. STEP nie przewiduje takiej modułowej struktury – projekty mają charakter jednolity i muszą być w pełni podporządkowane celom programu określonym w dokumentach strategicznych UE.
Zróżnicowane są również wymagania w zakresie innowacyjności. W Ścieżce SMART zasadniczym kryterium kwalifikowalności jest wykazanie innowacyjności co najmniej w skali kraju. Natomiast w STEP, w przypadku projektów realizowanych w ramach tzw. ścieżki innowacyjnej (A), wymagana jest innowacyjność na poziomie całej Unii Europejskiej. Oznacza to, że rozwiązania muszą być nowe w stosunku do znanych i stosowanych technologii w państwach członkowskich UE, co istotnie podnosi próg wejścia dla wnioskodawców.
Jednocześnie STEP przewiduje ścieżkę B, w której finansowane mogą być projekty rozwojowe lub inwestycje produkcyjne, niekoniecznie o charakterze innowacyjnym, o ile ich realizacja przyczyni się do zmniejszenia strategicznej zależności Unii Europejskiej od dostaw zewnętrznych. W praktyce oznacza to możliwość uzyskania wsparcia m.in. dla dużych inwestycji w modernizację zakładów, których głównym celem jest zwiększenie mocy produkcyjnych w zakresie strategicznych dóbr uznanych za deficytowe na rynku unijnym. Tego typu projekty nie kwalifikują się do dofinansowania w ramach Ścieżki SMART, w której obowiązkowym elementem dla wszystkich wnioskodawców jest prowadzenie prac B+R i/lub wdrażanie ich wyników, prowadzące do zastosowania innowacji co najmniej na skalę krajową.
Programy różnią się również pod względem minimalnej skali nakładów inwestycyjnych. W przypadku programu STEP minimalna wartość netto projektu badawczo-rozwojowego wynosi 7 mln zł dla MŚP oraz 10 mln zł dla dużych przedsiębiorstw. Dla projektów inwestycyjnych próg ten ustalono na poziomie 10 mln zł – niezależnie od wielkości firmy. Dla porównania, Ścieżka SMART dopuszcza realizację projektów o znacznie mniejszym budżecie, kwalifikując przedsięwzięcia o wartości już od 3 mln zł. Oznacza to, że mimo formalnej otwartości programu STEP na firmy każdej wielkości, w praktyce jest to instrument skierowany przede wszystkim do średnich i dużych przedsiębiorstw, dysponujących odpowiednim potencjałem organizacyjnym i finansowym, umożliwiającym realizację projektów o wielomilionowej skali.
Program STEP jawi się jako szczególnie atrakcyjny instrument wsparcia dla dużych przedsiębiorstw. W przeciwieństwie do Ścieżki SMART, gdzie duże przedsiębiorstwa są zobowiązane do uwzględnienia modułu badawczo-rozwojowego (B+R), STEP umożliwia realizację projektów inwestycyjnych bez konieczności prowadzenia prac badawczych. Kluczową zaletą programu STEP z perspektywy dużych firm jest możliwość realizacji inwestycji, które nie muszą mieć charakteru innowacyjnego, o ile przyczyniają się do wzmacniania gospodarczej samowystarczalności Unii Europejskiej. Opcja ta jest dostępna dla przedsiębiorstw planujących zwiększenie mocy produkcyjnych w strategicznych obszarach rynku, takich jak produkcja mikroprocesorów, komponenty odnawialnych źródeł energii czy zaawansowane technologie wodorowe.
Planujesz innowacyjny projekt? Skorzystaj z doświadczenia ECDF Dotacje
ECDF Dotacje od lat wspiera przedsiębiorstwa w pozyskiwaniu dofinansowania na projekty badawczo-rozwojowe i inwestycyjne. Pomagamy nie tylko w przygotowaniu wniosku, ale także w strategicznym dopasowaniu pomysłu do wymagań programów takich jak Inicjatywa STEP czy Ścieżka SMART.
Skontaktuj się z nami, a pomożemy Ci znaleźć najlepszą drogę do realizacji Twoich innowacyjnych planów.
Autor
Bartłomiej Aksman
Ekspert ds. funduszy UE
