Gospodarka o obiegu zamkniętym, czyli sposób na wdrożenie zielonych technologii w Twojej firmie

W nowej perspektywie finansowej 2021-2027 ogromne znaczenie będą mieć tzw. zielone inwestycje ograniczające negatywny wpływ na środowisko, wpisujące się w ideę Europejskiego Zielonego Ładu. Jednym z jego nadrzędnych celów jest gospodarka o obiegu zamkniętym, której wdrożenie w nowym okresie programowania będzie finansowane ze środków unijnych w formie bezzwrotnych dotacji.

Europejski Zielony Ład to program UE, który ma na celu „uczynienie Europy pierwszym kontynentem neutralnym pod względem klimatu do 2050 r.”. Osiągnięcie tego celu umożliwić ma m.in. „zmobilizowanie sektora przemysłu na rzecz czystej gospodarki o obiegu zamkniętym”. Dlatego też w najbliższych latach coraz większe znaczenie będą mieć inwestycje w zielone technologie pozwalające na przejście przedsiębiorstw na rozwiązania „obiegu zamkniętego”.

Czym jest gospodarka o obiegu zamkniętym?

Gospodarka o obiegu zamkniętym (dalej: GOZ) jest modelem rozwoju gospodarczego, którego podstawowe założenia to:
1. wartość dodana surowców lub zasobów, materiałów i produktów jest maksymalizowana lub
2. ilość wytwarzanych odpadów jest ograniczana, a jak już powstaną to są zagospodarowywane wg hierarchii sposobów postępowania z odpadami (zapobieganie powstawaniu odpadów, przygotowywanie do ponownego użycia, recykling, inne sposoby odzysku, unieszkodliwienie).

Reasumując, odchodzimy od gospodarki linearnej („weź – wyprodukuj – zużyj – wyrzuć”), a wchodzimy w gospodarkę cyrkularną, gdzie odpady, jeżeli już powstaną, to są traktowane jako surowce wtórne. Realizacji tej właśnie idei mają służyć wszystkie działania poprzedzające powstanie odpadów. Wdrożenie odpowiednich rozwiązań umożliwiających stosowanie modelu GOZ w przedsiębiorstwach będzie podlegało dofinansowaniu unijnemu, głównie w formie dotacji.

W jaki sposób zastosować GOZ wg Mapy Drogowej?

Sposoby zastosowania modelu GOZ wyznacza Mapa Drogowa GOZ, która jest jednym z projektów Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Dokument ten wskazuje na zmniejszenie ilości surowców zużywanych na jednostkę produkowanych dóbr, a także założenie zmniejszania negatywnego wpływu na środowisko procesów produkcyjnych, w szczególności w kontekście redukcji emisji gazów cieplarnianych i ilości wytwarzanych odpadów.

Innym zastosowaniem koncepcji GOZ jest uwzględnienie, już przy projektowaniu i produkcji, użycia takich surowców i technologii oraz wprowadzenie takich rozwiązań konstrukcyjnych i użytkowych, które pozwolą na zebranie większej ilości odpadów możliwych do poddania recyklingowi. Przy czym należy zaznaczyć, iż ważnym aspektem jest tu również wydłużenie cyklu życia produktu.

W model wpisuje się również biogospodarka o obiegu zamkniętym, tzn. zarządzanie zasobami odnawialnymi, czyli biomasą, w sposób zrównoważony oraz najkorzystniejszy pod względem ekonomicznym i środowiskowym. Przykładem tu może być wykorzystanie biomasy drzewnej do produkcji papieru w branży celulozowo-papierniczej.

Gospodarka o obiegu zamkniętym jako nowy model biznesowy

Wdrożenie modelu GOZ w przedsiębiorstwie wiąże się z zmianą tradycyjnego modelu biznesowego składającego się następujących elementów: kluczowi partnerzy/dostawcy, kluczowe działania, kluczowe zasoby, relacje z klientami, kanały dystrybucji, segmentacja klientów, koszty i przychody. Przeorganizowanie firmy w celu zastosowania koncepcji GOZ będzie wymagało wdrożenia nowego modelu, który polegać będzie na uwzględnieniu elementów wymienionych wyżej przy jednoczesnym dostarczaniu wartości dla klienta oraz „zamykaniu obiegu”. Przykładem zastosowania takiego modelu jest logistyka zwrotna, która ma szczególne znaczenie w GOZ. Polega ona na zapewnieniu przepływu powstałych odpadów od konsumenta do producenta w celu ich zagospodarowania, np. butelki po napojach czy nawet maszyny przemysłowe.

Działania wdrażające model GOZ

W modelu gospodarki o obiegu zamkniętym można wymienić następujące przykładowe działania umożliwiające jego wdrożenie:

• używanie w procesach produkcyjnych odnawialnej energii i surowców;
• dzielenie ruchomości;
• przedłużanie życia produktów przez odpowiednie projektowanie i użytkowanie oraz ponowne używanie produktów;
• zwiększanie wydajności procesów produkcji;
• minimalizacja powstawania odpadów;
• ponowne wykorzystanie komponentów.

Źródła finansowania z funduszy UE

Inwestycje związane z GOZ w okresie programowania na lata 2021-2027 będzie można współfinansować ze środków unijnych. Wsparcie będą mogły uzyskać działania w zakresie m.in. recyklingu odpadów, minimalizacji zużycia surowców i ilości wytwarzanych odpadów produkcyjnych. Zakres działań podlegających dofinansowaniu może się różnić w zależności od danego programu.

Koncepcja GOZ jest uwzględniona zarówno w projektach Krajowego Planu Odbudowy, Programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG), jak i w programach regionalnych poszczególnych województw. Dofinansowanie będzie można pozyskać w ramach pomocy bezzwrotnej, czyli dotacji, bądź ewentualnie przy wykorzystaniu instrumentów finansowych w postaci pożyczki z częściowym umorzeniem po osiągnięciu zakładanego efektu środowiskowego. Dostępne alokacje zadeklarowane w projektach poszczególnych programów wahają się od 5 000 000 euro w woj. świętokrzyskim, 35 000 000 euro w Wielkopolsce, po blisko 47 000 000 euro w woj. małopolskim.

Podsumowując, w perspektywie najbliższych lat znaczący wpływ na poziom konkurencyjności gospodarki będzie miała transformacja w kierunku GOZ. Niestety obecnie przedsiębiorstwa w Polsce często nie postrzegają jeszcze zielonych technologii jako źródła przewagi konkurencyjnej i nie dostrzegają długofalowych korzyści ekonomicznych będących następstwem ich wdrożenia. Szansą na zmianę tego podejścia będzie wsparcie z funduszy unijnych, gdzie zielone technologie związane z GOZ, poza inwestycjami uwzględniającymi komponent badawczo-rozwojowy, będą głównym kierunkiem wsparcia bezzwrotnego w perspektywie finansowej na lata 2021-2027.  Oby tylko polscy przedsiębiorcy skorzystali z tej szansy i szerokiej oferty wsparcia, co pozwoli stopniowo upowszechniać założenia gospodarki o obiegu zamkniętym oraz popularyzować pozytywne aspekty zastosowania tego modelu w prowadzonej działalności gospodarczej.

Źródła:

• Załącznik nr 1 do projektu programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki 2021–2027,
• operacyjne programy regionalne poszczególnych województw,
• Mapa drogowa transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym,
• KOMUNIKAT KOMISJI, Europejski Zielony Ład, z dnia 11.12.2019.