Polish
English
Ukrainian
Pozyskiwanie dotacji ze środków unijnych związane jest z szeregiem niełatwych procedur i dokumentów prawnych regulujących możliwości przyznawania pomocy publicznej zainteresowanym podmiotom. Jednym z kluczowych dokumentów w procesie uzyskania dofinansowania jest tzw. GBER. Jest to rozporządzenie (UE) nr 651/2014 w sprawie wyłączeń blokowych, określające zasady udzielania pomocy publicznej m.in. na inwestycje, działania B+R czy projekty związane z energią i środowiskiem. Rozporządzenie to w ostatnich tygodniach zostało znowelizowane przez Komisję Europejską. Przyjęte zmiany w GBER mają ułatwić państwom UE udzielanie wsparcia pozwalającego osiągnąć cele Zielonego Ładu dla Przemysłu – zielonej i cyfrowej transformacji.
Nowelizacja rozporządzenia GBER
Wraz z dynamicznymi zmianami w otoczeniu makroekonomicznym Unii Europejskiej, Komisja Europejska 23 czerwca przyjęła pakiet zmian nowelizujących przywołane rozporządzenie. Zmieniony GBER obowiązuje w państwach członkowskich, w tym m.in. w Polsce, od 1 lipca 2023 r., z zachowaniem 6-miesięcznego okresu przejściowego, w trakcie którego możliwe jest stosowanie starych regulacji. Zmiany mają na celu przedłużenie obowiązywania GBER do 31 grudnia 2026 r.
Co zmiany oznaczają dla przedsiębiorców?
Rozporządzenie GBER przewiduje warunki, po spełnieniu których państwa członkowskie mogą przyznawać pomoc publiczną w określonych obszarach bez obowiązku uprzedniego zgłoszenia Komisji. Jest to zatem dokument bezpośrednio wpływający na efektywność przyznawania pomocy publicznej, w tym udzielania wsparcia w formie dotacji, ulg czy preferencyjnych instrumentów zwrotnych bez konieczności realizacji skomplikowanej procedury zgłoszenia do Komisji.
Wprowadzone zmiany prawne mają na celu ułatwienie i zwiększenie dostępu środków pomocowych potencjalnym beneficjentom poprzez zwiększenie progów dla kategorii pomocy, przy których organy krajowe i lokalne mogą przekazać dofinansowanie bez notyfikacji Komisji Europejskiej. W szczególności dotyczy to:
- pomocy na ochronę środowiska – próg został podniesiony do 30 mln EUR (obecnie co do zasady 15 mln EUR),
- pomocy operacyjnej na produkcję energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych oraz pomocy operacyjnej na promowanie energii ze źródeł odnawialnych w instalacjach działających na małą skalę – z 15 mln EUR do 30 mln EUR,
- pomocy na badania, rozwój technologiczny i innowacje – dla projektów z przewagą badań przemysłowych próg został podniesiony do 35 mln EUR, a dla projektów z przewagą prac rozwojowych do 25 mln EUR,
- regionalnej pomocy inwestycyjnej – „dostosowana kwota pomocy” oznaczająca maksymalną dopuszczalną kwotę pomocy na duże projekty inwestycyjne została podwyższona do 110 mln EUR, co jest szczególnie istotne dla inwestycji,
- pomocy inwestycyjnej na infrastruktury naukowo-badawcze – do 35 mln EUR,
- pomocy inwestycyjnej na infrastrukturę energetyczną – z 50 mln EUR do 70 mln EUR.
GBER w pomocy na ochronę środowiska
Zmiany w rozporządzeniu w wyraźny sposób skupiają się na ułatwieniu udzielania wsparcia w obszarze zielonej transformacji. Nowelizacja zwiększa bowiem możliwości udzielania pomocy na cele związane z ochroną środowiska i energią, w tym na efektywność energetyczną, propagowanie energii ze źródeł odnawialnych oraz odnawialnego wodoru, dekarbonizację czy też transport przyjazny środowisku, a także interwencji publicznych obniżających przedsiębiorcom ceny energii elektrycznej, gazu lub ciepła.
Wprowadzono m.in. możliwość udzielania wsparcia przedsiębiorstwom należących do kategorii MŚP w związku z wysokimi cenami energii wynikającymi z agresji Rosji na Ukrainę. W związku z tym MŚP będą mogły otrzymać pomoc o wartości do 2 mln EUR rocznie. Mikroprzedsiębiorstwa będą mogły uzyskać pomoc do 200 tys. EUR rocznie pomocy w postaci maksymalnych cen energii elektrycznej, gazu lub energii cieplnej oraz rekompensat kosztów zużycia energii.
Zmodyfikowano również przepisy dotyczące pomocy związanej z efektywnością energetyczną. Najistotniejszą zmianą na korzyść inwestorów jest rezygnacja z konieczności wskazania inwestycji referencyjnej w ramach pomocy na propagowanie energii ze źródeł odnawialnych, propagowanie wodoru odnawialnego i wysokosprawnej kogeneracji (art. 41 GBER). W praktyce oznacza to możliwość kwalifikowania do dofinansowania pełnego kosztu inwestycji, np. w panele fotowoltaiczne niezależnie od ich mocy i ilości produkowanej energii elektrycznej.
GBER a inne regulacje i wytyczne
Zmiany w rozporządzeniu doprecyzowują też szereg aspektów kluczowych w procesach pozyskiwania dotacji. Celem jest ponadto dostosowanie przepisów GBER do nowych wytycznych w sprawie pomocy regionalnej, wytycznych w sprawie pomocy państwa na ochronę klimatu, energii i środowiska, wytycznych w sprawie finansowania ryzyka, zasad ramowych dotyczących badań, rozwoju i innowacji oraz wytycznych w sprawie sieci szerokopasmowych.
Rozszerzono m.in. definicję „badań przemysłowych” oraz „eksperymentalnych prac rozwojowych”. Definicja w jasny sposób precyzuje, że oba te typy prac B+R obejmują również obszary związane z technologiami cyfrowymi, takimi jak obliczenia superkomputerowe, technologie kwantowe, technologie blockchain, sztuczna inteligencja, cyberbezpieczeństwo, duże zbiory danych i technologie związane z chmurą.
Założenia te przekładają się też na wyraźne regulacje dotyczące kwalifikowalności podatku VAT w projektach. Komisja Europejska potwierdziła, że w przypadku możliwości refundacji VAT na podstawie przepisów krajowych, VAT w projektach z przyznaną pomocą publiczną nie jest kosztem kwalifikowanym.
Co dalej? Dostosowanie legislacji krajowej
Kolejnym krokiem jest aktualizacja zapisów rozporządzeń dotyczących programu FENG w sprawie udzielania pomocy finansowej przez NCBR, PARP i BGK. Projekty dokumentów pojawiły się już w Rządowym Centrum Legislacji, ale przewiduje się, że nie będą one dotyczyły aktualnie trwających konkursów, jak np. Ścieżka SMART czy Kredyt Ekologiczny.
Przyjęte przez Komisję Europejską poprawki mają za zadanie stworzyć nowe możliwości dla państw członkowskich, które będą mogły znacznie szybciej i w sposób mniej sformalizowany uruchamiać kolejne programy pomocowe. Beneficjentami zmian z pewnością będą inwestorzy, którzy po spełnieniu określonych warunków, będą mogli otrzymać na realizację swoich projektów jeszcze większe kwoty wsparcia niż dotychczas.
Autor
Weronika Sztokfisz
Ekspert ds. funduszy UE
